چکیده:
امامت یکی از آموزه های بنیادین اسلام به شمار می رود و شناخت آن مبتنی بر تحلیل و تبیین صحیح مفهوم آن است. در مقاله پیش رو با رویکرد کلامی به مفهوم شناسی امامت سعی شده مفهوم این آموزه دینی از منظر متکلمان شیعه بررسی شود. متکلمان شیعه عموما در مباحث کلامی مربوط به امامت به طور مستقل به مفهوم شناسی امامت نپرداخته وتنها تعریفی مشابه با تعریف سنیان از آن ارائه داده اند. به این معنا که تقریبا همه متکلمان شیعه پس از تعریف امامت به «ریاست عامه در امور دین و دنیا» بلا فاصله، با استناد به قاعده لطف، به اثبات وجوب نصب امام بر خداوند پرداخته اند. نگارنده پس از بررسی تعاریف متکلمان از امامت به جستجوی مفهوم آن در حدود وسطای ادله قاعده لطف پرداخته و نتیجه میگیرد که از نظر متکلمان شیعه امامت مقام افتراض طاعت است که برای تربیت و قرار گرفتن بندگان در مسیر عبودیت و کمال برای برخی بندگان برگزیده الهی جعل می شود.
خلاصه ماشینی:
"نگارنده پس از بررسی تعاریف متکلمان از امامت به جستجوی مفهوم آن در حدود وسطای ادله قاعده لطف پرداخته و نتیجه می گیرد که از نظر متکلمان شیعه امامت مقام افتراض طاعت است که برای تربیت و قرار گرفتن بندگان در مسیر عبودیت و کمال برای برخی بندگان برگزیده الهی جعل می شود.
در این نوشتار برای درک معنای امامت از نظر متکلمان شیعه ، کوشیده ایم ضمن ارایه دیدگاه ایشان درباره تعریف امام با طرح مباحث قاعده لطف و با توجه به حدود وسطای ادله آن ، به مفهوم امامت در رویکرد کلامی دست یابیم .
(فیاض لاهیجی ، ١٣٧٢: ٤٦١ـ٤٦٢) اشکال این تعریف آن است که اگر چه رئیس می تواند امر و نهی کند اما معنای امامت ، یعنی مقام امر و نهی و افتراض طاعت – که در روایات شیعه بسیار بر آن تاکید شده – علاوه بر جنبه ی ریاست بیانگر شأن هدایتی و تربیتی امام مفترض الطاعه نیز است .
(نک : عسکری ، ١٤١٠: ٣٥٨/١) اما مفهوم افتراض طاعت به شأن الهی امام نظر دارد و چون بر اساس این دیدگاه امام از ناحیه خداوند نصب می شود اطاعت از او بر بندگان خدا واجب می شود و خدا نیز به جهت هدایت و تربیت بندگان به وسیله ی امام این مقام را به او اعطا می کند.
باید دانست که عالمان و متکلمان شیعه به این معنا نیز کاملا توجه داشته اند و هر گاه از ساحت مناظره خارج شده اند؛ اعتقاد خود را درباره حقیقت امامت به گونه ای متفاوت بیان کرده اند به عنوان مثال مرحوم شفتی با استفاده از آیات و روایات فراوان به طور مبسوط به بررسی معنای امام پرداخته است ."