چکیده:
نقد رتوریک استفادهی آگاهانه از زبان در راستای اقناع مخاطب است. این رویکرد از مباحث نقد ادبی جدید، ساختارگرا و پسا ساختارگرا و علوم روانشناسی، ارتباطات، جامعه شناسی و زیبایی شناسی بهره میگیرد. از این دیدگاه اثر ادبی با کلام مخیل خود سعی در اقناع نمودن مخاطب دارد و در این راه ابزار علم بلاغت، زیبایی شناسی و... مورد استفاده قرار میگیرد. در این پژوهش، نونیهی رندی که مرثیهای است برای اندلس، از دیدگاه نقد رتوریک با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار میگیرد. شاعر در محتوا و شکل برای اقناع و مشارکت مخاطب، ابزار ادبی و بلاغی را به کار میگیرد تا او را از حالت انفعال و شنونده بودن صرف به سمت مشارکت و پویایی سوق دهد. ابوالبقا برای نیل به این مقصود از تعابیر متنوع، کلامی منعطف و فنون بلاغی بهره میگیرد تا مخاطب را در شرایطی قرار دهد که خود جزئی از تجربهی شاعرانهی وی گردد.
خلاصه ماشینی:
رندي با کدام ابزار هنري و ادبي به اقناع مخاطب مي پردازد؟ باتوجه به اين پرسش ها و با بررسي نونيۀ رندي ، آشکار مي شود که شاعر چگونه از امکانات زبان و علوم بلاغي و روان شناسي ارتباطـات بـراي متـأثر کـردن مخاطـب ، حتي در عصر حاضر، بهره برده است .
در اين پژوهش ، با گردآوري کتابخانه اي اطلاعات، سعي شده ، با فاصله گرفتن از نقد بلاغي صرف و به ياري نقد رتوريک ، تعامل ميان متن و مخاطـب و کوشـش شاعر براي اقناع و ارتباط سازنده با شنونده به نمايش گذارده شود.
يکـي از نمونـه هاي کاملا روشن اين بيت شاعر است : دهي الجزيـرة أمـر لا عـزاء لـه هــوي لــه أحــد و انهــد ثهــلان (مکي ،۱٩٨٧: ۳۱٦) اگرچه شاعر در اندلس زندگي مي کند، براي به تصـوير کشـيدن شـدت مصـيبت وارده بر آن از اسامي کوه هاي اندلس استفاده نمي کنـد؛ چراکـه ايـن اسـامي بـراي تمامي مسلمانان، در جغرافيـاي مختلـف ، بيگانـه اسـت و مخاطـب نمي توانـد هـيچ احساسي به آن داشته باشد، به همين دليل ، متلاشي شدن دو کـوه احـد و ثهـلان از شدت مصيبت را در جزيرة العرب به تصوير مي کشد؛ نامهايي که براي هـر مسـلماني آشناست و در حافظۀ جمعي و مشترک جايگاهي ويژه دارد.
شاعر در تشبيه هاي خود از تصـاوير و واژگـاني آشـنا بـراي مخاطـب اسـتفاده مي کند؛ زيرا براي اقناع مخاطب ، «داشتن انعطاف در استفاده از واژه ها و عبارات و تصاوير آشنا براي مخاطب بسيار مهم است » (ريچاردسون،۱۳٧۴: ۴۳)، اما آنچه از اين تصاوير حاصل مي شود، تصويري تکراري نيست .