چکیده:
یکی ازساحتهای اصلی ادبیات فارسی، ساحت غنایی آنست، که شاعران درآن، از عواطف و احساسات درونی خویش سخن میگویند، این نوع ادبی بیش از هر چیزی بر حول محور عشق و عاشقی میچرخد و شاعران در آن، حرفهای درونیشان را خطاب بمعشوق در لباس شعر می آرایند. در این میان، طرز نگاه هر شاعری نسبت بمعشوق، با شاعران دیگر، دارای تفاوتها و تشابهاتی است، قیصر امین پور از جمله شاعرانی است که نگاهی خاص نسبت بمعشوق دارد، معشوق در شعر او دارای ماهیتی پاک و عفیف است، که شاعر با او عشق ورزی پاک و عفیفانه ای دارد. معشوق در آثار نخستین وی بیشتر معشوقی آسمانی و ازلی است، اما پس از گذار از این دوران، شاعر به فردیت خویش نزدیک میشود و معشوقی زمینی با مایه های آسمانی و آنیمایی در اشعار او جلوه میکند. دراین مقاله به تحلیل ماهیت معشوق و سیرتحول آن در اشعار قیصر امین پور خواهیم پرداخت، و درآن چهرة معشوق شعر او را با تکیه بر آثارش به تصویر خواهیم کشید.
خلاصه ماشینی:
درآن سالها، ذهن شاعر بیـشتر مـشغول سـرودن اشـعاری در ارتبـاط بـا جنـگ و سـتایش دلاوریهای رزمندگان و شهیدان است و اگر هم در برخی اوقات نـیم نگـاهی بـه معـشوق دارد،دنبالة همان نگاهی است که در دفتر اول و دوم نسبت به معشوق آسمانی داشته است : خوشــا از نــی خوشــا از ســر ســرودن خوشـــا نـــی نامـــه ای دیگـــر ســـرودن نــوای نــی ، نــوای بــی نــوایی اســت هوای ناله هایش نی نوایی است (همان :٣٦٣) یا : حالیا دست کـریم تـو بـرای دل مـا سر پنـاهی اسـت درایـن بـی سـرو سـامانیها (همان : ٣٥٥ ) پس از این ، در دفتر اول مجموعة «آینه های ناگهان » که اشـعار سـالهای (٧١-٦٧) را در بـر میگیرد.
با دنیای پر رمز و راز معشوق در شعر قیصر مواجه میشویم ، پس از ایـن مجموعـه جهشی عمیق در کیفیت شاعری قیصر، نسبت به معشوق دیده میشود، در این مجموعه کـه پس از سالهای جنگ سروده شده است ، شاعر به فردیت خویش برگشته است و تا حدودی از فضای جنگ و نگاه جامعه گرا فاصله گرفته است « در یک منظرکلی بمنظور تبیین سـیر تحول درونی شعر در دو دهة (٦٠ و٧٠ ) میتوان آنرا به سه دسته تقسیم کرد : ١- دورة شعر انقلاب وجنگ ٢- دورة شعر جامعه گرا از سالهای نیمة دوم دهة شصت به بعد ٣- دورة شعر انسانگرا یا فرد مدارانه سـالهای پـس از جنـگ » (روزبـه ،١٣٨٣ :١٣٠) شـعر قیصر با سرودن مجموعة آینه های ناگهان (دفتر اول ) وارد مرحلة سوم ایـن تقـسیم بنـدی شده است ، دراین مجموعه شاعر، به فردیت خویش برگشته اسـت و نگـاهی بـه عاطفـه و عمق احساس خویش انداخته است .