چکیده:
عرفی شیرازی یکی از شاعران اوایل عهد صفوی است که در تکوین غزل سبک هندی، نقشی مهم داشته است. حجم اصلی دیوان وی را غزلیات او تشکیل میدهد. در این گفتار، نویسندگان به بررسی محتوا و زبان غزلیات وی پرداخته اند. بررسی مواد عرفانی و قلندری در شعر او، واژه های پربسامد دیوانش، تعابیر و تصاویر اصلی خیالی در غزلیات او و سنجش نوع اوزان و قوافی, موضوعات اصلی این مقاله را تشکیل میدهد.
خلاصه ماشینی:
اقبال تا آنجا پیش میرود که از این روی ، عرفی را حتی بر حافظ برتری مینهد (این ابیات در چاپهای بعدی دیوان وی حذف شد و اکنون از دیوان او مفقود است ): حــافظ جــادو بیــان شــیرازی اســت عرفـــی آتـــش زبـــان شـــیرازی اســـت این سوی ملـک خـودی مرکـب جهانـد آن کنـــــــار آب رکنابـــــــاد مانـــــــد ایــــن قتیــــل همــــت مردانــــه ای آن ز رمـــــــز زنـــــــدگی بیگانـــــــه ای روز محشــر رحــم اگــر گویــد بگیــر عرفیــــا فــــردوس و حــــورا و حریــــر غیـــرت او خنـــده بـــر حـــورا زنـــد پشـــت پـــا بـــر جنـــت المـــأوی زنـــد بـــاده زن بـــا عرفـــی هنگامـــه خیـــز زنــــده ای ، از صــــحبت حــــافظ گریــــز (به نقل از:حافظ شیرازی و اقبال لاهوری ،جعفری ،ص ١٦) ویژگیهای غزل عرفی مختصات فکری (نگرش و جهانبینی ) برخی بر آنند که در شعر سبک هندی نه جهانبینی تازه ای یافت میشـود کـه محصـول عامل جمعی باشد و نه تجربه ای عمیـق و گروهـی در حـوزة تفکـر و اندیشـه ؛ از اینـرو بـا جهانی محدود و جزئی مواجه میشویم که در دنیای یک بیت خلاصه میشود.
در سبک هندی نیز بسیاری از شعرها به تقلید از یکدیگر سـروده شده است (سبک شناسی شعر، شمیسا: ص٣٦٢) در عصـر صـفویه و رواج سـبک هنـدی بـه دلیل روابط گستردة ادبی و یکسانی اطلاعات شاعران و محدودیت منابع آگـاهی ، تشـابه در مضمون و محتوای اشعار از هر دوره ای بیشتر بود که یا بر اساس توارد و یا به نوعی سـرقت ادبی صورت میگرفت (نقد خیال ، فتوحی :ص ١١١).
وی در غزلیاتش بیشتر تحت تـأثیر سبک عراقی بوده و از مضامین و محتوای آن سبک بسیار استفاده نموده است ؛ هر چند کـه نشانه های غالب دوره هندی نیز در غزلیاتش فراوان وجود دارد.