چکیده:
این مقاله با عنوان بررسی ایجاز در هشت جزء اول قرآن کریم شواهد انواع ایجاز در هشت جزء اول قرآن کریم را به اختصار به استناد کتب بلاغی و تفسیری معتبر به همراه ذکر آیات و توضیحات لازم مورد بر رسی قرار داده است بررسی ها نشان می دهد با وجود آن که ایجاز به حذف که ح اصل حذف بخشی از کلام است به شرطی که مخل معنی نباشد و خود انواع گوناگونی دارد به طور مثال حذف مبتدا، خبر، ال و ... ایجاز قصرکه سخنی است کوتاه و رسا که کوتاهی آن از حذف واژه ها وجمله ها پدید نیامده باشد نیز کمتر از ایجاز حذف نمی باشد و همچنین تا حدودی فلسفه انواع ایجاز در قرآن کریم نیز مورد بحث قرارگرفته است.
خلاصه ماشینی:
ایجـاز حذف در آیه ٢ سوره بقره نیز مشهود است .
"هدی للمتقـین " کـه در ذهـن چنـین اسـت : "للضالین الصابرین بعد الضلال الی التقوی " در آیه ٤٨ سـوره بقـره یعنـی " واتقـوا یومـا لـا تجزی نفس عن نفس شیئا" ایجاز حذف وجود دارد زیـرا در اصـل " لا تجـزی فیـه " بـوده است .
٢. إن الله لا یستحیی أن یضرب مثلا ما بعوضۀ در اصل ما هو بعوضۀ میباشد که مبتدا حذف شده است ٣.
و قولوا حطۀ در اصل مسالتنا حطۀ میباشد که مبتدا حذف شده است ٤.
بل أحیاء ول کن لا تشعرون در اصل هم أحیاء میباشد که مبتدا حذف شده است ٥.
لفقراء الذین أحصروا فی سبیل الله جار و مجرور متعلق به مبتدای محذوف میباشد یعنی در اصل صدقاتکم للفقراء میباشد موارد دیگر: سوره آل عمران آیه های (٤٠،٤٧،١٣)بقره ١٨٥،٢٢٩،٢٣٧،٢٤٠،١٨،١٧١،٢٠٣) نساء (٩٢،٨) (سه دفتر، ص ١٥٣) بر دل من گر روا بود سخن سخت از تو پسندیده نیست ای گل رعنا در مصراع دوم مسندالیه به قرینه لفظی که همان (سخن سخت ) میباشـد حـذف شـده است که زین پادشاهی بدان نیست دور (راه ) بهم بود نیک و بد و جنگ و سور (شاهنامه ،ج ٢،ص ٩٨) ب - حذف خبر ١.
أو علی سفر فعدة من أیام أخر در اصل فعلیه عدة میباشد که خبر به جهت اختصار حذف شده است (ابی الـسعود، ج اول ، ١٤١١، ص ١٩٩) ٢.
الذین آتیناهم الکتاب یعرفونه یعرفونه منظور یعرفون محمدا" میباشد آل عمران ١٧٥،٢٠٠، ١٨ بقره ٥١٥٤٤٠٥٨٦٠٦١٧١١٠٦١٨٩٢٠٣٧٧٢٢١٩٨٦١٢١٣٤، ٥١نساء٨٥انعام ١٩،٢٢،١٤٥،٤٢،مائده ١٩،٩٣،٣،اعراف ٢٠١،١٤٨٥٨،،١٤٣،١٤٢ ه - حذف مضاف ١.