چکیده:
ترجمه، از جریانهای نوظهوری است که با پیدایش نخستین گرایشهای جدید اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در ایران عصر قاجار بوجود آمده ونقش بسزایی در پیدایش اندیشههای نوین دوره جدید پس از مشروطه داشته است.
یکی از پیشروان این عرصه، میرزا یوسف اعتصامی، معروف به اعتصامالملک است؛ او از جمله روشنفکران و اندیشمندان عصر قاجار محسوب میگردد که با فعّالیّتهای گستردهاش در این زمینه، نقش برجسته¬ای در پیوند و همسانی جریانمندی ادبیات ایران و جهان ایفا نموده، وانگهی آثار ارزندهای را بخصوص در حوزههای گوناگون نظم و نثر جدید و نوگرایهای مضمونی و ساختاری ادبیّات معاصر عرضه داشتهاست.
نظر به اینکه درخور نقش و میزان تاثیرگذاری این متفکّر و مترجم نوگرا در ادبیات معاصر ایران پژوهشی صورت نگرفته، پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا به معرّفی اعتصامالملک و آثار گوناگون وی پرداخته، سپس با بررسی شیوه نگارش، مضامین و نوآوریهایش، پیشگامی او را در زمینههای مختلف رویکرد جدید ادبی نشان میدهد.
خلاصه ماشینی:
یکی از پیشگامان برجسته روشنفکری عصر مشروطه که در عرصه ترجمه و نیز آفرینش آثار مهم ادبی، در این دوره نیز حائز جایگاهی ویژه است ، یوسف اعتصامی است که البته متناسب با نقش مؤثرش در گشودن روزنه های جدید نگاه به جهان و آفرینش آثار ادبی متأثر از آن، مورد توجه و مطالعه قرار نگرفته است ؛ حال آنکه بسیاری از متفکران در آن زمان ، اشعار پروین را به واسطه اعتصام الملک میشناختند و به بیانی ؛ سایه بزرگ پدر، شناخت مستقل اشعار فرزند را برای برخی افراد تا حدی غیر ممکن کرده بود، تا آنجاکه حتی شماری از متفکران آن عصر، انتساب این اشعار را به پروین رد نموده و طی نقدهایی آنها را از آن اعتصام الملک و یا گاه دیگرانی (همچون دهخدا) میدانستند.
با وجود اینکه تأثیر رویکردهای اندیشمندانه و حجم عظیم آثار روشنفکرانه او، در تغییر جریانهای ادبی و پیدایش گرایشهای رمانتیکی و نیز، نوگرایی در عرصه نثر و شعر فارسی در دوره مشروطه و پس از آن بدیهی به نظر میرسد، اما تا امروز، هرگز در هیچ اثری به طور دقیق و مفصل ، به نقش برجسته این روشنفکر جریانساز پرداخته نشده و آثار مهم و خدمات ارزنده وی در عرصه ادبیات و ترجمه از زبانهای مختلف با گذر زمان ، مهجور واقع شده و در لابلای تاریخ پرهیاهوی این عصر، آرام آرام به دست فراموشی سپرده شده است .