چکیده:
بررسی نسخ خطی پزشکی از حیث شناساندن تاریخ علم، استفاده از محتویات آنها برای پایه گذاری دانشهای نوین و اطلاع یافتن از ویژگیهای ادبی دوره ای که در آن تالیف شده اند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به همین جهت بررسی و تصحیح آنها حتی اگر در رده آثار درجه یک ادبی نباشند، میبایست در اولویت محققان فعال در این حوزه قرار گیرد. در این مقاله مهمترین ویژگیهای رسم الخطی و سبک شناسی- در سه سطح فکری، زبانی و ادبی- همراه با معرفی مختصر محتویات نسخه خطی «قرابادین معصومی» اثر معصوم بن کریم الدین شوشتری شیرازی، یکی از مهمترین کتابهای پزشکی تالیف شده در عصر صفوی که مولف در آن از آرای بیش از چهل حکیم متقدم و معاصر خود و نیز منابع معتبری چون کامل الصناعه، ذخیره خوارزمشاهی، قانون، الاسباب والعلامات و ... بهره جسته است و به شماره 6322 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی به ثبت رسیده است. این مقاله به این سوال پاسخ میدهد که اولا میزان تاثیرپذیری و تاثیرگذاری متقابل قرابادین معصومی و دیگر کتب نوشته شده در این موضوع تا چه اندازه است و در ثانی معصومی در نگارش این اثر چه سبک نوشتاری را با توجه به موضوع کتاب و دوره ای که در آن میزسته برای نگارش اثر خود برگزیده است؟
Analysis of medical manuscripts has a special importance regarding identification of the history of science, using their contents for foundation of modern knowledge and being informed on the literary characteristics of the period in which they have been written. Therefore, their review and proofreading even if not be in the top notch category of the Persian literary works must be a priority for the investigators active in the field. In this article, the most important handwriting and stylistic features- The three levels of intellectual , linguistic and literary- with introducing of limit case of the manuscript of "masoumi's Qarabadin", the work of Masoum –bin-Karim -al -Din Shushtari Shirazi, one of the most important medical books written in the Safavid era, that its author had used init more than forty scholars’ references of his contemporaneous including Kamel -a- Sanaha, Zakhire – ye – Kharazm Shahi, Ghanoon, Al- Asbab va Al- Alamat and etc and recorded under no. 6322 at the Islamic Parliament Library is reviewed. This article will answer this question: what extent is the reciprocal effectiveness and impact of Qarabadin-e- Masoumi and the other mutual books written on this subject firstly and secondly what is Masoumi ‘s writing style according to the book subject And the period in which he lived.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله مهمترین ویژگیهای رسم الخطی و سبک شناسی- در سه سطح فکری، زبانی و ادبی- همراه با معرفی مختصر محتویات نسخۀ خطی «قرابادین معصومی» اثر معصوم بن کریم الدین شوشتری شیرازی، یکی از مهمترین کتابهای پزشکی تألیف شده در عصر صفوی که مؤلف در آن از آرای بیش از چهل حکیم متقدم و معاصر خود و نیز منابع معتبری چون کامل الصناعه ، ذخیرة خوارزمشاهی، قانون ، الاسباب والعلامات و ...
بر همین اساس معصومی قرابادین خود را در سه بخش اصلی تنظیم کرده است که هر بخش شامل چندین فایده ، مقاله ، فصل ، باب و اشاره به شرح ذیل است : بخش اول مقدمه ای شامل دوازده فایده : فایدة اول : در بیان سبب احتیاج به دوای مرکب و کیفیت ترکیب ادویۀ مرکبه ؛ فایدة دوم :در بیان شستن حجریات و غیر ذلک ؛ فایدة سوم :در بیان قاعدة سوختن ادویۀ مرکبه که باید سوخت [و] تکلیس نمودن حجریات و فلزات و معدنیات و بریان نمودن بذور و مشوی نمودن سقمونیا و اسقیل و مانند آن ؛ فایدة چهارم :در بیان تنقیۀ اجساد سبعه و روش پروردن ادویه ؛ فایدة پنجم : در دانستن حل طلق و عقد سیماب و کیفیت ساییدن طلا؛ فایدة ششم : دراستخراج عسل بلادر و گرفتن دخان کندر و خفه کردن ذراریح و اصلاح دبق ؛ فایدة هفتم : دربیان معرفت بدل ادویۀ مفرده ؛ فایدة هشتم : در بیان اوزان و اکیال و الفاظی که در اوزان مصطلح اطباست ؛ فایدة نهم : در تفسیر و ترجمۀ اسامی تراکیب به زبان عربی و فارسی و یونانی و هندی؛ فایدة دهم : در دانستن هنگام استعمال و زمان مزاج ثانی و مدت بقا و اثر تراکیب ؛ فایدة یازدهم : در امتحان تریاق فاروق و مقدار تناول در هر مرض و آداب خوردن و چگونگی آن ؛ فایدة دوازدهم : در معرفت مزاج مرکبات و دانستن درجات آن به گرمی و سردی.