چکیده:
هدف این مقاله شناسایی اصول تربیت براساس مبانی انسانشناختی و ارزششناختی در حکمت متعالیه است. روش پژوهش توصیفی−تحلیلی بوده و در این راستا اصول تربیت متناظر با هر یک از مبانی انسانشناختی و ارزششناختی حکمت متعالیه بررسی شد. با تکیه بر مبانی انسانشناختی در حکمت متعالیه، اصول تربیت بدین شرح استخراج شدند: توجه به ویژگیهای مشترک و تفاوتهای فردی، کمک به رشد عقلانی همراه با محدودیتهای آدمی، رعایت تقوا در کسب دانش، پرورش اعتماد به نفس، رعایت شئون فردی و اجتماعی، تحرک و پویایی و رشد همهجانبه متربیان.
کاربست این اصول در تربیت به مربیان در سوق دادن متربیان به فطرت، پیشگیری از انحراف از فطرت، بیدار ساختن فطرت، تقویت نیروی اراده و اعتماد به نفس، شناسایی هویت و جایگاه فردی و اجتماعی، آگاهسازی نسبت به محدودیتهای آدمی، تقویت تقوا، تقویت روحیه کمالطلبی، رشد همهجانبه و کمک به تحرک و تلاش در متربیان کمک میکند.
براساس مبانی ارزششناختی حکمت متعالیه، اصول تربیت بدین شرح شناسایی شدند: پرورش گرایش به خیر، شناخت خداوند بهعنوان خیر مطلق، میانهروی در بهرهگیری از لذات، هماهنگی در کسب توأمان لذت و سعادت، تبیین عقلانی فضیلت و تقویت گرایش به زیبایی حقیقی و نظام احسن. کاربست این اصول در تربیت به مربیان در داشتن خلوص نیت در تلاشهای علمی، پرهیز از افراط و تفریط و گرایش به میانهروی در رفتارها، تقویت روحیه فروتنی، داشتن انعطاف در تعاملهای علمی، پرهیز از زیباییهای ظاهری و گرایش به زیباییهای حقیقی کمک میکند.
خلاصه ماشینی:
با تکیه بر مبانی انسانشناختی در حکمت متعالیه، اصول تربیت بدین شرح استخراج شدند: توجه به ویژگیهای مشترک و تفاوتهای فردی، کمک به رشد عقلانی همراه با محدودیتهای آدمی، رعایت تقوا در کسب دانش، پرورش اعتماد به نفس، رعایت شئون فردی و اجتماعی، تحرک و پویایی و رشد همهجانبه متربیان.
براساس مبانی ارزششناختی حکمت متعالیه، اصول تربیت بدین شرح شناسایی شدند: پرورش گرایش به خیر، شناخت خداوند بهعنوان خیر مطلق، میانهروی در بهرهگیری از لذات، هماهنگی در کسب توأمان لذت و سعادت، تبیین عقلانی فضیلت و تقویت گرایش به زیبایی حقیقی و نظام احسن.
کاربست این اصول در تربیت افزون بر شناساندن انسان همراه با ویژگیهای منحصربهفرد او در جهان، زمینه را برای رفع مشکلات رفتاری، اخلاقی و روابط انسانی میان مربیان و متربیان فراهم میکند و آنان را در مواجهه با علم و دانش به سوی تعالیگرایی جهت میدهد.
همچنین مبانی در این پژوهش عبارت است از: ویژگیهای خاص انسان که میان همه انسانها مشترک بوده و در باب آن اتفاقنظر وجود دارد و بهعنوان اساس و مبنایی در تصمیمگیریهای عملی تربیت از آنها استفاده میشود.
مبانی انسانشناختی در حکمت متعالیه برای انسان ویژگیهایی مانند فطرت، عقل، فقر، آزادی، اراده و اختیار، حرکت و پویایی، هویت فردی، هویت اجتماعی، کمالجویی و زیباییطلبی برشمرده شده که در ادامه هر یک از این مبانی بررسی میشود: مبنای 1: فطرت در فلسفه اسلامی جدیترین بحث درباره فطرت را ملاصدرا در قالب حرکت جوهری نفس انجام داده و طی آن حرکت جوهری را ویژگی فطری انسان به شمار آورده است (همو، 1360، ص123).