چکیده:
اسیری از جمله شاعران توانمند سده دهم هجری و از شاعران دربار عثمانی است که علیرغم خلاقیتّها و ذوق شعریش تقریبا گمنام مانده است. اسیری به تقلید از نظامی، خمسه ای سروده که پنجمین مثنوی وی منظومه «وامق و عذرا» بر وزن و بحر خسرو و شیرین نظامی، در شرح عشق وامق، پسر قاآن، شاه ساسانی به عذرا دختر فغفور چین است که تاکنون به چاپ نرسیده است. نسخه منحصر به فرد این منظومه به شماره 4141 درکتابخانه فاتح استانبول نگهداری میشود. نگارنده در این پژوهش برآن است تا با بهره جستن از ابیات منظومه، ضمن معرفی شخصیت اسیری به بررسی و تحلیل عناصر و مولفّه های سبکی تشکیل دهنده این مثنوی بپردازد. بررسیهای به عمل آمده حاکی از آنست که اسیری شاعری تواناست و اشعارش سرشار از انواع صورخیال و ترکیب سازیهای فراوان است. توجه به لغات و مضامین عامیانه، اصطلاحات علمی و اشارات قرآنی و داستانی دراین منظومه مشهود است . هدف از این پژوهش، پاسخ به این دو پرسش اصلی است : 1 .اسیری کیست و خلاّقیتها و نوآوریهای وی در حوزه ادبی و فرهنگی چگونه است؟ 2. آیا اسیری سبک مستقلی داشته یا خیر و تاثیر پذیری وی از شاعران گذشته تا چه اندازه است؟
Asiri is one of the skilled poets of 10 h lentury and poets of ottoman court that has remained unknown in spite of her creativities and poetry joy. Asiri in following with Nezami has composed a pentad that his fifth couplet – poem, “Vamgh and Ozra” system, is based on the rhythm and poetical metre of Khosro and Shirin of Nezami, description of love of Vamgh, son of Ghaan, Sasani king to Ozra, daughter of china emperor that has not published yet. The unique version of this system with number of 4141 is preserved in library of Istanbol conqueror. In this project, the writer tries with exploiting system verses, besides intruding asiri charater. Pay 10 studying and analyzing elements and particles of this couplet – poem. The performed studies indicate that asiri is a talented poet and her poems in full of different imaginary pictures and abundant composer. Attention to words and common contents, scientific terminologies and Qurani signs and story is evident in this system. The goal of this project, is responding to these two questions: 1) Who is asiri and how is her creativity and innovation literal and cultural realm? 2) Did asiri have an independent style or not and how much is her impression from past poets?
خلاصه ماشینی:
تنها اثر باقی ماندة این شاعر سدة دهم هجری، منظومۀ عاشـقانۀ وامق و عذرا اسـت ، اگرچه مرحوم حسـین نخجوانی نسـخه ای از صفات النبی(غزوات پیغمبر) در اختیار داشته و ابیاتی از آن را در مقالۀ« نفوذ زبان و ادبیات فارسی در ترکیه »، ( نشریه دانشکده ادبیات تبریز، شماره ٦١، سال ١٣٤١، نیز ر.
همچنین مرحوم حسین نخجوانی در مقالۀ« نفوذ زبان و ادبیات فارسی در ترکیه »، ( نشریه دانشکده ادبیات تبریز، شماره ٦١، ١٣٤١: ص ١٨٧-١٩١) به معرفی نسخه خطی صفات النبی از دیگر آثار اســیری میپردازد که محتوای آن هیچ ســنخیتی با این موضــوع ندارد، اگرچه ابیاتی چند نکاتی از ابهامات زندگی او را برطرف مینماید؛ اما پژوهشی که بطور خاص به وامق و عذرای اسیری و سبک شعری او پرداخته باشد یافت نشد.
١ - فهرست دستونویس های فارسی کتابخانه فاتح (استانبول )، ص ٣٤٩-٣٥٠ ٦- شرح احوال اسیری آگاهی های ما از اســیری محدود به اطلاعات اندکی اســت که خود در منظومۀ وامق و عذرا و ابیاتی چند باقی مانده از مثنوی صفات النبی به دست داده است .
ظاهرا از مسافرت هایی که اسیری پس از مهاجرت به دربار عثمانی دراستانبول در پیش رو داشته است ، سفر به بغداد و زیارت مرقد مطهر امام موسی کاظم (ع ) است : بــه رویـــم پنـــج گنــج ابواب بگشاد بــه بــــرج اولیـــــا یعــنی به بغـداد مــــرا شد این سعــــادت ها میســــر بــــه گــــرد روضــــۀ موســی جعفر (ب ٢٧٩٢-٢٧٩٣) و بعد از آن ، مسافرت به مکه معظمه است که در مثنوی صفات النبی از سلطان سلیمان قانونی تقاضای انعام و هزینۀ سفر به کعبه را دارد : ولـــی چـــون ره کعــبه دارم به پیش در آن بــــاب ، بین لطـف و احسان خویش نگــــه کن که آخــــر کجـــا می روم به پیــــش رســــول خـــــدا می روم (صفات النبی←نفوذ زبان و ادب فارسی در ترکیه ، نخجوانی : ص ١٩٠) اما، در هر حال ، در مورد رفتن یا نرفتن او به زیارت کعبه ، هیچ آگاهی در دست نیست .