چکیده:
اخلاق نوری که در 1026ه. تالیف شده، نام دست نوشتهای در علم اخلاق و عرفان است که ابتدای آن از بین رفته و اطلاعی درباره مولف آن در دست نیست. مولف این اثرکیست؟ او معاصر جهانگیر پادشاه و از نوادگان معین الدین واعظ فراهی است. این اثر مجموعه ای از حکایت ها و اشعاری است که همگی مربوط به قبل از قرن نهم است و سراینده برخی از آنها معلوم نیست. از آنجا که بیشتر متن اثر برگرفته از منابع مختلف است، سطوح ادبی، واژگانی و نحوی نیز تابع منابع مولف است و نمیتوان سبک شخصی معینی برای آن مشخص کرد. سبک نوشتاری اثر یکدست نیست؛ گاهی ساده و روان و گاهی مسجّع و تکلّف آمیز است. در سطح ادبی پربسامدترین آرایه، تلمیح و تضمین است. در سطح نحوی نیز اسلوب جملات به نحو عربی نزدیک است. به نظرمیرسد یکی از مالکان متعصّب که قصد بازنویسی این اثر را داشته، قسمتهایی از این اثر را از بین برده و روی مطالبی که با عقایدش همخوانی نداشته، خط کشیده است.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که ابتدای نسخه از بین رفته ، معلوم نیست که این اثر به کسی تقدیم شده است یا نه ؛ اما چون مولف در موارد فراوانی (بیش از بیست مورد) به مدح جهانگیر پادشاه پرداخته ، شاید بتوان گفت که اثرش را به او تقدیم کرده است .
٢-١- زمان تالیف اثر دربارة سال تالیف در متن اشاره مستقیمی وجود ندارد اما با توجه به اطلاعات ضمنی که به شرح زیر از متن به دست آمده است می توان بطور تقریبی به سال تالیف پی برد: الف ) مؤلف از جدش ، ملا معین واعظ ، نام میبرد (٥٠٧ ب ) و با عبارات شیخ معین ، ملا معین واعظ ، جدی فقیر معین ، نظم لوالدی رحمه الله و ...
(دیوان فراهی، بهشتی، ص هفده - بیست ) با توجه به مطالب فوق نظر گلچین معانی تایید میشود بویژه که سید احمد بهشتی با مطالعه و جمع آوری نسخه ها وآثار متعدد، مجموعه اشعار معین الدین فراهی را گرد آورده و بر این نکته تاکید دارد که اشعاری که در دیوان چشتی ضبط شده اند، سرودة او نیست .
مؤلف از برگ ٦٣٨الف به بعد به ذکر و توضیح برخی از اصطلاحات عرفانی مانند قطب ارشاد و قطب ابدال و توابع ایشان میپردازد و خصوصیات هر طبقه را بیان میکند و توضیح میدهد که این مبحث به عربی بوده و در کتاب فصل الخطاب از خواجه محمد پارسا (٨٢٢- ٧٥٦هـ.