چکیده:
زمانی که شاعران عرب زبان به مدح پیامبر اکرم (ص) گشودهاند، در بسیاری از موارد خواسته یا ناخواسته، در خلق معانی اشعار خود از تعابیر قرآنی استفاده کردهاند ؛ آنها در این راه اغلب سعی نمودهاند تا با اشارات پنهان، به شعر خود زینت بخشند. این دسته از شاعران الفاظ و گاه معانی قرانی را به شیوهای متفاوت به کار گرفته و در کنار به کار گیری صریح به گونهای پنهان به این کار مبادرت ورزیدهاند که نشانگر نفوذ عمیق الفاظ، تعالیم و فرهنگ قرانی در روح و جان آنها بوده است؛ بسیاری از معانی در بین شاعران به عنوان مضمونی مشترک دست به دست میگشت و هرکدام از آنها به نوعی تحت تاثیر قرآن کریم بودهاند. با بررسی دقیق این مطالعة بینامتنی میتوان به نتایجی ادبی ، زبانشناسی، اعتقادی، و مانند اینها دست یافت که هر کدام بحثی مستقل می طلبد.
خلاصه ماشینی:
ولی منظور واقعی شاعر چیست؟ شاعر در تشبیه پیامبر از سبک قرآ ن کریم پیروی کرده است، او در تشبیهی تمثیلی بیت خود را در یک طرف و آیة شریفه را در طرفی دیگر قرار میدهد؛ او قصد دارد به این نکته اشاره نماید: همانطور که ذات خداوندی فراتر از آن است که به نور چراغی تابان همانند شود، منزلت و قدر پیامبر اکرم(ص) نیز فراتر از آن است که با چنین الفاظی بیان شود، ولی چارهای نیز جز پناه بردن به این الفاظ محدود نیست تا همانطور که ذات باریتعالی با آن توصیف شد، نبی او نیز همانگونه وصف شود.
ابن عربی در مدح پیامبر (ص) اشعار دیگری دارد که بدون رمز و اشاره، سخن گفته است؛ بیت زیر از آن جمله است که با آیات معراج رابطه ای بینامتنی دارد : أ لم تر أن الله أکرم أحمدا و نادی به حتی إذا بلغ المدی (ابن عربی،1996 : 123) ترجمه: آیا ندیدی که خداوند (در شب معراج ) احمد را بزرگی بخشید و او را مورد خطاب قرار داد و تا عرش بالا رفت؟ بوصیری برای توصیف و بیان عظمت پیامبر (ص) از ماه به عنوان نمادی از عظمت و بزرگی استفاده کرده است که در اوج آسمان شب تاریک را روشن می سازد و همگان قدرت دسترسی به آن را ندارند، او از این وجه شبه برای تبیین معراج ، سفر منحصر به فرد ممدوح خویش ، بهره جسته است و برای جلب نظر مخاطب به آیة قرآنی در این بیت اشاره کرده است که یک بینامتنی قرآنی افقی - عمودی به شمار می آید.