چکیده:
محمود مشرف آزاد تهرانی، یکی از شاعران مطرح دهه چهل میباشد؛ بررسی صور خیال در اشعار او به عنوان شاعری تاثیرگذار بر شعر نو فارسی، علاوه بر این که منجر به کشف نوآوریهای او در زمینه تخیّل میگردد، زوایایی از عواطف، احساسات و شرایط اجتماعی و سیاسی او را نیز آشکار میسازد. در این تحقیق سه فرضیّه مبنای کار قرار گرفته است. این که مشرف نیز مانند بسیاری از شاعران معاصر از میان صور خیال، به عنصر تشخیص و از میان عناصر سازنده خیال، به طبیعت و اشیای محسوس طبیعی توجّه بیشتری نشان داده است و دیگر این که عواطفی که با تخیّل او در هم آمیخته و تجربههای شعری¬اش را پدید آورده است، نه از نوع عواطف فردی که از نوع عواطف اجتماعی و برخاسته از دردها، رنجها و امیدهای مشترک او با مردم جامعه¬اش است. مشرف شاعری است که توانسته علاوه بر خلق تصویرهای زیبا از عهده تعهّد و مسئولیّتی نیز که به عنوان یک هنرمند در قبال اجتماع خود داشته، به خوبی برآید.
خلاصه ماشینی:
» (شمیسا،1376: 344) بررسی صورخیال در شعر شاعران و در اشعار مشرف به عنوان شاعری نوپرداز علاوه بر کشف و استخراج نوآوریها و دیدگاههای نوین او در زمینۀ تخیل و عناصر سازندۀ آن، میتواند عواطف شاعر را نیز برای ما آشکار سازد؛ زیرا عاطفه، سرچشمه و آبشخور خیال است و شناخت صورخیال در شعر، علاوه بر کشف تصاویر زیبا و مبتکرانه در قالب سخن منظوم، میتواند مخاطبان را به عمق احساسات و عواطف سرایندۀ آن رهنمون ساخته، زوایایی از موقعیّت زمانی و مکانی او را برای آنها ترسیم کند.
میدانی؟ اینجا، نباریده دیریست باران، نروییده دیگر نهالی/ زمین پوک و خالیست (مشرف آزاد تهرانی، 1390: 210) احساس ناامیدی و خستگی از شیوههای اجرایی حکومت و سرخوردگیهای ناشی از تحمّل ظلم و ستم حاکمان مستبدّ در جای جای اشعار مشرف به چشم میخورد امّا به غیر از احساس ناامیدی، عواطف دیگری نیز در اشعار او وجود دارد؛ به طور کلّی میتوان عواطف اصلی مشرف را بر اساس فراوانی به سه دسته تقسیم کرد: 1- نا امیدی و یأس منشأ بسیاری از سرخوردگیها، نا امیدیها و انزوا طلبیهای شعرای معاصر، علاوه بر وضعیّت اجتماعی موجود، حوادث تاریخی از جمله کودتای 28 مرداد 1332 بود «کودتای 28 مرداد، بیش از هر چیز، در هم شکستن روحی روانی روشنفکران ایران را به دنبال داشت؛ روشنفکرانی که بهشتی برای آیندۀ نزدیک در ذهن خود رقم زده بودند.
در میان تشبیهات بلیغ یا اضافی یک تشبیه اضافی اساطیری و یک تشبیه اضافی تلمیحی نیز وجود دارد که عبارتند از: دیو غرور (مشرف آزاد تهرانی، 1390 :52) و سلیمان خاطر (همان:514) علاوه بر این، از لحاظ حسّی یا عقلی بودن طرفین تشبیه، تشبیهات حسّی به حسّی از نوع دیداری به دیداری در طیف وسیعی از اشعار او به چشم می خورد، هم چنین مشرف از لحاظ ساختار و شکل نیز، تشبیه جمع را بیش از سایر تشبیهات به کار برده است.