چکیده:
محوطههای باستانشناختی بسیار اندکی مربوط به دوره ساسانی در جنوبشرق و سواحل خلیجفارس کاوش شده، بنابراین مجموعه سفالی با تاریخگذاری مطمئن ساسانی در این ناحیه معرفی نشده است. به همین دلیل شناسایی محوطههای ساسانی جنوبشرق و سواحل خلیجفارس بسیار مشکل و مجموعه سفال تاریخگذاریشده دقیق مربوط به دوره ساسانی برای درک دوره ساسانی این منطقه لازم است. سفال در دوره ساسانی همچون دوره اشکانی محلی بوده و هر منطقه از ایران سبک و ویژگیهای سفالی خاصی دارد. هدف این مقاله پرداختن به این مساله و معرفی یکی از گونههای شاخص سفال ساسانی جنوبشرق ایران براساس سفالهای بهدستآمده از بررسیها و کاوشهای انجامشده جنوبشرق ایران و سواحل جنوبی و شمالی خلیجفارس است. این گونه که به نام سفال نارنجی ظریف منقوش یا «نامرد» مشهور است، پراکندگی گستردهای در سواحل شمالی و جنوبی خلیجفارس و جنوبشرق ایران دارد. این گونه تنها از کاوشهای انجامشده در محوطههای کوش، ملیحا و اددور در امارات متحده، تپهیحیی در بافت کرمان و تممارون در میناب بهدست آمده است، ولی شمار زیادی از این گونه در بررسیهای انجامشده در این مناطق نیز یافت شده است. سفال گونه نامرد دو گونه است؛ یک گونه آن مربوط به اواخر دوره اشکانی و گونه دیگر مربوط به اوایل و اواسط دوره ساسانی است. روش یافتهاندوزی این پژوهش میدانی و کتابخانهای، ولی اساس یافتهاندوزی در این پژوهش میدانی است.
خلاصه ماشینی:
چکیده محوطههای باستانشناختی بسیار اندکی مربوط به دورۀ ساسانی در جنوبشرق و سواحل خلیجفارس کاوش شده، بنابراین مجموعۀ سفالی با تاریخگذاری مطمئن ساسانی در این ناحیه معرفی نشده است.
به همین دلیل شناسایی محوطههای ساسانی جنوبشرق و سواحل خلیجفارس بسیار مشکل و مجموعۀ سفال تاریخگذاریشدۀ دقیق مربوط به دورۀ ساسانی برای درک دورۀ ساسانی این منطقه لازم است.
این گونه تنها از کاوشهای انجامشده در محوطههای کوش، ملیحا و اددور در امارات متحده، تپهیحیی در بافت کرمان و تممارون در میناب بهدست آمده است، ولی شمار زیادی از این گونه در بررسیهای انجامشده در این مناطق نیز یافت شده است.
در این بررسیها نیز شمار زیادی سفال گونۀ نامرد از محوطههای ساسانی بهدست آمده است.
در کاوشهای انجامشده در تپهیحیی، این گونۀ سفالی از لایههای مربوط به دورۀ I که به دوره اشکانی و ساسانی تاریخگذاری شده، بهدست آمد (Lamberg-Karlovsky, 1970: Fig. 4).
در منطقۀ میناب و جنوب کرمان شمار زیادی محوطه در بررسیهای ویلیامسون گزارش شده که اینگونه سفال از آنها بهدست آمده است.
جنوبشرق عربستان و سواحل جنوبی خلیجفارس این سفال از محوطههای متعددی مثل جزیرةالغنم، اددور، کوش، ملیحا و تل ابراک در جنوب خلیجفارس، در نهشتههای مربوط به دورۀ اشکانی و ساسانی گزارش شده است.
در کاوشهای کوش در امارات، کنت سفال گونۀ نامرد را بهدست آورده و آن را به دورۀ ساسانی تاریخ گذاری کرده است (Kennet, 2002: Fig. 6).
در بررسیهای شمال عمان، در شبهجزیرۀ مسندم (تصویر 9) نیز نمونههایی مشابه با سفال منقوش نامرد از محوطههای اشکانی و ساسانی بهدست آمده است (de Cardi et al.