چکیده:
در این پژوهش، شرایط لازم از نظر ایمان، تقوا، علم و اجتهاد قاضی برای نشستن بر مسند قضاوت در حکومت اسلامی، با استفاده از آیات قرآن کریم و روایت معصومان(ع) که در کتاب کافی بازتاب یافته، تبیین شدهاست. بر اساس آیات قرآن کریم، تحقق چهار ویژگی مهم «ایمان»، «علم»، «عدالت» و «تقوا» برای یک قاضی ضروری است. از میان این ویژگیها، علم قاضی مورد توجه فقها بودهاست و دو دیدگاه لزوم اجتهاد و عدم لزوم آن طرح شدهاست. طرفداران دیدگاه نخست، به روایت «عمربنحنظله» و گروه دیگر به روایت «ابوخدیجه» استناد میکنند. با توجه به توصیة اَکید دین اسلام نسبت به جان، مال و ناموس مردم، احتیاط حکم میکند که شرط اجتهاد را در قاضی لازم بدانیم. از سوی دیگر، میتوان تفصیل ویژگیهای قاضی در قرآن کریم را در روایات معصومان(ع) جست که لزوم رعایت مساوات، حتّی در نوع نگاه قاضی به دو سوی نزاع از این جمله است. این پژوهش در روش گردآوری مطالب، کتابخانهای است و در نحوة استناد دادهها، از شیوة اسنادی پیروی میکند و روش آن در تجزیه و تحلیل مطالب و محتوا، از نوع توصیفیـ تحلیلی است.
خلاصه ماشینی:
تأملي در شرايط قاضي بر اساس آيات قرآن کريم و روايات باب قضاء کتاب شريف کافي محمدحسين بيات استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه علامه طباطبائي ، تهران ، ايران حسام امامي دانالو دانشجوي دکتري علوم قرآن و حديث دانشگاه علامه طباطبائي ، تهران ، ايران (تاريخ دريافت : ١٣٩٦/٠٣/١٦؛ تاريخ پذيرش : ١٣٩٦/٠٤/٢٨) چکيده در اين پژوهش ، شرايط لازم از نظر ايمان ، تقوا، علم و اجتهاد قاضي براي نشستن بر مسند قضـاوت در حکومت اسلامي ، با استفاده از آيات قرآن کريم و روايت معصومان (ع ) که در کتاب کافي بازتـاب يافته ، تبيين شده است .
پـيش از ايـن ، مقالاتي دربارة قاضي و قضاوت منتشر شده است ؛ از آن جمله است : «بررسي فقهـي مشـروعيت تعدد قاضي» (اديبي مهر و ديگران ، ١٣٩١: ١ــ٢٠)، «مسـئوليت مـدني قاضـي و مبنـاي قرآنـي و روايي آن » (عليمرادي و ديگران ، ١٣٩٣: ١٠١ـ١٢٥)، «اشتباه قاضـي و نحـوة جبـران خسـارت » (اسدي، ١٣٨١: ٩ـ٣٥)، «اعتبار علم قاضي در دعاوي» (مؤمن ، ١٣٧٨: ٣٤ـ٦٧).
پژوهش حاضر به دنبال پاسخ اين پرسش اساسي است که بـر اسـاس آيـات قـرآن کريم و روايات کتاب شريف کافي، يک قاضي بايد چه شـرايطي از نظـر ايمـان و تقـوا داشـته باشد و نيز از نظر علم و اجتهاد در چه درجه اي بايد با شد تا بتواند در مسند قضاوت قرار گيرد؟ ١.
اما نکتۀ ديگري که از بررسي آيات قرآن کريم به دست ميآيد، اين اسـت کـه قضـاوت يـک طيف است که در يک سر آن پيامبر اکـرم (ص ) بـه عنـوان نمـاد قضـاوت الهـي و در سـر ديگـر طاغوت به عنوان نماد قضاوت غيرالهي قرار دارند.