چکیده:
فرامین مربوط به ممنوعیت شراب، مواد مخدر و نیز فرامین مربوط به ریشتراشی از جمله پرتکرارترین فرامین اجتماعی قرن یازدهم هستند که در منابع تاریخی این دوره نیز به چگونگی اجرای آنها اشاره شده است، اما به دلیل سکوت منابع رسمی در این مورد، دیدگاه اجتماع و افکار عمومی نسبت به این فرامین در هالهای از ابهام قرار دارد. نوشتار حاضر بر آن است تا با روش تحلیل مضمون چند نامه اخوانی این دوره که این فرامین در آنها منعکس شده، به این فرض مهم نائل گردد که لازمالاجرا بودن این فرامین لزوما به معنای پذیرش قطعی از سوی جامعه نبوده و افراد با جایگاههای مختلف اجتماعی برخوردهای گوناگونی با این فرامین داشتهاند، چنان که برخی شعرا و اهالی ادب از جمله معترضان و منتقدان این فرامین بودند و بیشتر علما و صاحبمنصبان دینی به دلیل دخیل بودن در روند صدور فرامین از حامیان و موافقان آن به شمار میآمدند. صاحبمنصبان سیاسی هم به دلیل حفظ جایگاه خود محتاطانه عمل کرده و غالبا از ابراز دیدگاه در این خصوص خودداری کردهاند، اما در آثار و احوالشان میتوان جهتگیری واقعی آنها را مشاهده کرد. مردم عادی نیز که جایگاه اجتماعی ویژه و امکان بیان نظر خود را نداشتند در زندگی روزمره خود همراهی یا عدم همراهیشان با این فرامین را نشان دادهاند. همچنین بررسی اشکال مختلف این واکنشها نشان میدهد که با توجه به میزان مخالفت دو گروه عمده اجتماع یعنی شعرا و مردم عادی، واکنشها به فرامین بازدارنده این دوره بیشتر در غالب مخالفت و عدم همراهی بروز یافته است.
خلاصه ماشینی:
واکنش ها به فرامین ممنوعیت شراب ، مواد مخدر و ریش در چند نامه اخوانی از قرن یازدهم سارا زبان فهم نصیری ،١ اسماعیل حسن زاده ،٢ نزهت احمدی 3 چکیده فرامین مربوط به ممنوعیت شراب ، مواد مخدر و نیز فرامین مربوط به ریش تراشی از جمله پرتکرارترین فرامین اجتماعی قرن یازدهم هستند کـه در منـابع تـاریخی این دوره نیز به چگونگی اجرای آنها اشاره شده است ، اما به دلیل سـکوت منـابع رسمی در این مورد، دیدگاه اجتماع و افکار عمـومی نـسبت بـه ایـن فـرامین در هاله ای از ابهام قرار دارد.
اگرچه پژوهش هایی با رویکردهای متفاوت سیاسـی ، مـذهبی و حتی باستان شناختی در مورد فرامین حکومتی صفویه انجام شده که از آن جمله می توان به مجموعه «اسناد و مکاتبات سیاسی ایران » تألیف عبدالحـسین نـوایی و مقالـه «معـضلات اجتماعی و اقتصادی شهرهای ایران عصر صفوی با استناد به فرمان های حکومتی منقور بر سنگ » از محبوبه سادات بیدگلی و مقاله «امر به معروف و نهی از منکر در دوره صـفوی » از رسول جعفریان و نیز مقاله «بررسـی تطبیقـی عملکـرد شـاهان صـفوی در مبـارزه بـا منکرات » از مهدی قنواتی اشاره نمود، همچنین کتاب «تاریخ لذت در ایران » و مقاله «ابهام میان افراط و پرهیز در مورد الکل در تاریخ ایرانیان » از رودلف متی که در آن به بعضی از این فرامین بازدارنده در مورد مواد مخدر و مسکرات اشاره شده است و در نوع خود آثـار بسیار ارزنده ای به شمار می آیند، اما همچنان در همه این پژوهش ها به نامه های دوستانه به عنوان یک منبع مهم تاریخی کمتر توجه شده است .