چکیده:
کتاب روش تحقیق کیفی؛ ضدروش 1 ازجمله کتابهایی است که متاثر از اندیشههای بلیکی و نیومن است. تمرکز کتاب مبانی هستیشناسی، معرفتشناسی، و ارزششناسی پارادایمهای تحقیقاتی (پنج پارادایم اثباتی، تفسیری، انتقادی، فمینیستی، و پراگماتیسم) است. این کتاب از نثری روان برخوردار است و نشان میدهد نویسنده کتاب آشنایی کاملی با مبانی تحقیقات کیفی دارد. باوجوداین، کتاب با مسائلی چون ابهامآمیزبودن مفهوم «ضدروش» در عنوان کتاب، خلط مباحث پارادایمی انتقادی و تاریخی ــ تطبیقی و جمعکردن آنها ذیل پارادایم کلی تحقیق کیفی، استفاده زیاد از مفاهیم و ترکیبات مفهومی ترجمهشده و نپرداختن به آنها، تناسبنداشتن بخش دادهیابی (یا جمعآوری داده) با عنوان کتاب، و مهمتر از همه مغفولماندن موضوع استراتژیهای تحقیق مواجه است. بااینهمه، کتاب کارکرد و جایگاه خاص خود را در تحقیقات کیفی ایران دارد. در وضعیت فعلی توجه به منطق و پارادایم تحقیق، تمرکز بر تمایزهای میان انواع مختلف روش تحقیق کیفی، دستیابی به نمونههای عملی از انجام تحقیقات معتبر کیفی، و درنهایت، تلاش برای چاپ یافتههای علمی در سطح جهانی از ضرورتهای فعلی تحقیقات کیفی در ایران است.
خلاصه ماشینی:
درحالیکه فضای علمی موضوع پارادایم در کتاب طراحی پژوهشهای اجتماعی (بلیکی 1384) را بهطور جدی دنبال نکرده بود، در سال 1391 کتاب دیگری از نورمن بلیکی با عنوان پارادایمهای تحقیق در علوم انسانی ترجمه شد (بلیکی 1391).
البته لازم است اشاره شود که با نگاهی غیرپارادایمی و با فاصلهای زیاد از رویکردهای نیومن و بلیکی نیز حقیقت کتاب روششناسی علوم سیاسی را منتشر کرد که بهنوعی تلاش کرده است دیدگاههایی کیفی، ازجمله پدیدارشناسی و هرمنوتیکی و برخی دیگر از روششناسیهای زبانشناسی، گفتمانکاوی، و پستمدرنیستی را در این کتاب بهلحاظ فلسفی و بهطور مبسوطی توضیح دهد (حقیقت 1385).
همانطورکه اشاره شد، بعد از کتاب طراحی پژوهشهای اجتماعی بلیکی (1384) کتابهای مبانی پارادایمی روشهای تحقیق کمی و کیفی تحقیق در علوم انسانی (ایمان 1388)، و ضدروش 1 جزو اولین کتابهایی هستند که منطق تحقیق را با تأکید بر مناقشههای پارادایمی دنبال کردند.
2 معرفی و توصیف اثر و ارزیابی شکلی آن کتاب روش تحقیق کیفی؛ ضدروش 1 با زیرعنوان منطق و طرح در روششناسی کیفی تألیف احمد محمدپور فارغالتحصیل جامعهشناسی از دانشگاه شیراز است که نخستین بار انتشارات جامعهشناسان آن را در سال 1390 چاپ کرد.
ازآنجاکه مطالب مربوط به مبانی پارادایمی ثقیل و سخت هستند، آوردن مطالب تکراری باعث میشود ذهن مخاطب بهسرعت خسته شود، درحالیکه موضوع اصلی کتاب منطق و طرح روش تحقیق کیفی است، اما در گفتار نخست که حدود 110 صفحه را تشکیل میدهد درصد ناچیزی به تحقیقات کیفی اختصاص یافته است.