چکیده:
گلستان سعدی چونان ستاره ای در آسمان ادبیات فارسی می درخشد و فروغش چشم ها را جاودانه خیره خواهد ساخت و چه بسا، چیره دستان پهنه سخن، از زیبایی ها و جاذبه های آن سخن رانده اند. به جرات می توان گفت نخستین کسی که توانست در نثر نویسی، سادگی را با صنعتگری درآمیزد و از هریک به اندازه لازم سود برد و به راه افراط و تفریط نرود، شیخ اجل سعدی است. با وجود تقلید عده زیادی از نویسندگان و ادیبان بزرگ واستادان نظم و نثر از گلستان و شیوه نگارش آن هیچ کس نتوانست در این کار توفیق چندانی یابد و آنچه به تقلید از گلستان نوشته شده، هیچ یک قابلیت آن را نیز نیافت که از نظر ارزش ادبی، بی فاصله بعد ازگلستان قرار گیرد، تا چه رسد به آن که از گلستان درگذرد. چرا که نگاه به آثار تقلیدی ازگلستان، نشان می دهد که توجه مقلدان بیشتر به ظاهر کتاب وطرز تنظیم و حتی نامگذاری آن معطوف بوده است و هیچ یک ازآنان نخواسته یا نتوانسته اند روح زبان سعدی را درک کنند و هنری را که زبان وی را چنین زنده و پر احساس و کهنه نشدنی ساخته است بشناسند. در این میان بهارستان جامی نیز چنین وضعی دارد و بررسی هر دو اثر از لحاظ محتوایی و سبکی و بلاغی در این مقاله نشانگر این است که بهارستان با گلستان قابل مقایسه نیست و فقط تقلید گونه ای است از اثر جاودان شیخ سعدی.
خلاصه ماشینی:
» از ديگر نتايجي كه از حكايت هاي اين باب گرفته مي شود مي توان به : بي اعتباري دنيا، نام نيك از خود به يادگار گذاشتن، لطف و كرم پادشاه، بيان تلوّن طبع پادشاهان، تحمّل كردن بزرگان درويشان را ، سفارش به سخاوت و بخشش و تقبيح خسّت، تقبيح غرض ورزي، ترس از خدا، مذمّت دروغ گويي و فايدة حاضر جوابي، تقبيح كار ديواني و خدمت سلطان و سخن گفتن به هنگام ضرورت اشاره كرد.
شعر و نثر در اين باب به اندازه آمده است و هيچ يك بر ديگري فزوني ندارد و جمله ها لطيف انتخاب شده اند و اكثر واژه هاي مورد استفاده گوياي روند عشق و عاشقي هستند.
باب هشتم : اين باب را مي توان زيباترين و درخشان ترين بخش گلستان دانست، هم از جهت محتوا كه اغلب حاوي سخنان حكيمانه و يادآور كلام انبيا و اولياست و هم از جهت شيوايي و رسايي كه نظير آن را در زبان فارسي كمتر مي توان يافت و به قول يكي از سعدي شناسان « در باب هشتم به مطالب زيادي برمي خوريم كه در حدّ اعلاي فصاحت و استحكام قرار گرفته و به واسطه ي ايجاز كم نظير به كلمات قصار مانند است.
ب) سطح فكري : درست است كه جامي، بهارستان را جهت تربيت فرزندش، ضياء الدّين يوسف، نوشته است، امّا در واقع، هدفش بيان افكار و عقايدش به زبان ساده بوده و در قالب حكايات و حكمت ها و برخي از مطايباتش عيب هاي اجتماعي و شخصي افراد را مورد انتقاد قرار داده است.