چکیده:
یکی از بهترین و دقیقترین شیوههای طبقهبندی و تجزیه و تحلیل ساختار و قالب قصّهها، الگوی ریختشناسی پراپ است. پراپ با مطالعه قصّههای پریان روسی به این نتیجه رسید که این قصّهها بهرغم تنوع و تکثر از نوعی وحدت و همانندی برخوردارند. در مقاله پیشرو سه داستان با نامهای؛ تقدیر، تمتی و تیزتن از کتاب افسانههای مردم ایران گردآوردی علیاشرف درویشیان با رویکردی تحلیلی- توصیفی و براساس الگوی ریختشناسی پراپ مورد بررسی قرارگرفته است تا چگونگی تطبیق داستانهای یادشده و خویشکاریها، حرکت قصّهها و در نهایت میزان انطباق آنها با الگوی پراپ نشان داده شود و ساختار کلی این داستانها و قوانین حاکم برآن مشخصگردد. نتیجه بررسیهای صورت گرفته نشان میدهد که اولا الگوی پراپ بر قصّههای انتخاب شده از افسانههای مردم ایران قابل تطبیق است. همچنین از مجموع سیویک خویشکاری تعریف شده در الگوی پراپ در سه داستان انتخاب شده، بیستوهشت مورد مطابقت دارد، با این تفاوت که از شمار اجزای سازنده قصّهها کاستهشده و در هر کارکرد مصداقهای جدیدی یافتشده است. افزون بر این در داستانهای بررسیشده حرکتها مستقیما یکدیگر را دنبال میکنند؛ اما قصّه «تیزتن» با دو حرکت آغاز شده که پایان یکسانی دارند.
خلاصه ماشینی:
در مقاله پیشرو سه داستان با نامهای؛ تقدیر، تمتی و تیزتن از کتاب افسانههای مردم ایران گردآوردی علیاشرف درویشیان با رویکردی تحلیلی- توصیفی و براساس الگوی ریختشناسی پراپ مورد بررسی قرارگرفته است تا چگونگی تطبیق داستانهای یادشده و خویشکاریها، حرکت قصهها و در نهایت میزان انطباق آنها با الگوی پراپ نشان داده شود و ساختار کلی این داستانها و قوانین حاکم برآن مشخصگردد.
پراپ در کتابهای ریختشناسی قصههای پریان و ریشههای تاریخی قصة پریان روش ساختارگرایانۀ خود را در طبقهبندی قصه پریان شرح و بسط داده و مدعی شده است که این طبقهبندی را میتوان در انواع قصهها بهکاربرد.
ازاینرو، هدف مقاله بررسی ریختشناسانه سه قصه با نامهای؛ تقدیر، تمتی و تیزتن از کتاب افسانههای مردم ایران اثر علیاشرف درویشیان بر پایه دیدگاه پراپ است.
دربارة داستانهای افسانههای مردم ایران با توجه به ساختار کهن و عامیانه آنها این پرسشها مطرح میشود: آیا الگوی ریختشناسی پراپ قابل انطباق با افسانههای مردم ایران است؟ قصههای؛ تقدیر، تمتی و تیزتن از کتاب افسانههای مردم ایران چه ساختاری دارند؟ حرکت داستانی در این مجموعه قصه چگونه است؟ 1-1.
ک: همان: 161)، همچنین پراپ شخصیتهای هر داستان را به هفت نوع طبقهبندی و برای هرکدام یک حوزه عمل تعریف کرده است: جدول 1.