چکیده:
بررسی ویژگیهای انسان مطلوب و ارایه الگویی برای آن، یکی از اساسیترین گامهای طراحی برنامة تربیتی کارآمد است، چرا که غایت اصلی آموزش و پرورش تربیت انسان مطلوب است. از آنجا که انسان مطلوب هر فرهنگ و مکتبی با انسان مطلوب دیگر فرهنگها متفاوت است، ضروری است پیروان هر مکتب و فرهنگی برای تدوین نظام تربیتی کارآمد و مطلوب خود، در مرحلة اول به ترسیم سیمای انسان مطلوب فرهنگ خود بپردازند. این مقاله بر آن است شمایی کلی از ویژگیهای انسان مطلوب در اسلام را ترسیم کند. برای دستیابی به این هدف، نخست هدف غایی پرورش انسان از دیدگاه اسلام را بررسی و در ادامه مراحل رشد و تکامل انسان در مسیر رسیدن به هدف غایی مورد نظر را ترسیم و در پایان ویژگیهای اعتقادی، اخلاقی و عبادی دانش آموزان در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و متوسطه را بیان کرده است.
خلاصه ماشینی:
براي دستيابي به اين هدف، نخست هدف غايي پرورش انسان از ديدگاه اسلام را بررسي و در ادامه مراحل رشد و تکامل انسان در مسير رسيدن به هدف غايي مورد نظر را ترسيم و در پايان ويژگيهاي اعتقادي، اخلاقي و عبادي دانش آموزان در سه مقطع ابتدايي، راهنمايي و متوسطه را بيان کرده است.
به اين ترتيب، حيات طيبه با تمام آثار و بركات حقيقي كه در زندگي افراد مؤمن دارد، در طرح انسانشناسي مطلوب موردنظر در اين نوشته، به يك نقطه كانوني و هدف غايي تبديل ميشود، كه در سه گستره: اعتقادات، اخلاق و اعمال (عبادات و احكام) مورد بررسي قرار ميگيرد.
اين قلمروهاي سهگانه، در واقع سهزمينه اصلي دينداري و دينورزي را تشكيل ميدهند؛ براي تحقق اهداف تربيتي اسلام در سه زمينه ياد شده و همچنين اتخاذ رويكرد واقعبينانه در حصول به ويژگيهاي انسان مطلوب، لازم است قلمرو اساسي دينورزي، با طرح منازل و مراتب (مراحل) تربيت در اسلام تركيب شوند تا به كمك آن، طرح واقعبينانهاي از ويژگيهاي انسان مورد نظر اسلام ارايه شود كه از آرمانپردازي و كليگويي دور بوده و در مقاطع مختلف آموزشي (ابتدايي، راهنمايي، متوسط) قابل تحقق باشد.
در هر يك از مراحل و منازل تربيتي ذكر شده، انتظاراتي از نقشهاي مختلف شاگردان مشخص و معين ميشود: به عبارتي، هر فرد (دانشآموز) در هر يك از اين مراحل، با مجموعهاي از تكاليف (وظايف) ديني در سه قلمرو اصلي حيات طيبه كه شامل اعتقادات، اخلاقيات و اعمال و كردار ديني است، روبهرو ميشود كه به اختصار در جدول صفحه بعد نشان داده شده است.