چکیده:
در پاسخ به این سوال که، سه فقیه تقریبا معاصر، یعنی صاحب جواهر، ملااحمد نراقی و امام خمینی(ره) از حدود و دامنه اختیارات فقیه و ولی فقیه چه نوع خوانش هایی داشتهاند؟ هر سه فقیه مذکور با توجه به مبانی فقهی خود و با بهره گیری از ادله عقلی و نقلی، فقیه و ولی فقیه را جانشین پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) در تمام عرصههای حکومتی و سیاسی دانسته و او را همسان ایشان در لزوم اطاعت، ولایت و حکومت میدانند. این نوشته در باره فهم خوانش های فقهای سه گانه مذکور از مساله حدود و اختیارات فقیه و ولی فقیه در عصر غیبت است. بررسیهای پژوهش حاضر نشان میدهد که ملا احمد نراقی باسود جستن از ضرورت اداره جوامع اسلامی در همه زمان ها و لزوم برخورداری جوامع از نظم و نظام اجتماعی جهت تمشیت امور و همچنین با به بهره گری از اجماع فقهای شیعه، به اختیارات وسیع فقیه در عصر غیبت میرسد؛ صاحب جواهر نیز پس از ایشان ولایت فقیه را ضروری مذهب دانسته و معلقد است که رستگاری جامعه اسلامی جز در سایه حکومت فقیه میسر نمیشود. بنابراین دایره حکومت فقیه گسترده بوده و هرگز در امورحسبیه ی مربوط به صغار و مجانین محدود نمیشود. امام خمینی(ره) نیز بر اساس مبانی کلامی خود ولایت فقیه را در ادامه ولایت ائمه دانسته، آن را امری میداند که تصورش موجب تصدیقش میشود و بر این اساس دایره ولایت فقیه را بر اساس مصلحت جامعه اسلامی محدود در چاچوب احکام فرعی فقیهی ندانسته و به اطلاق ولایت میرسد.
خلاصه ماشینی:
فهم خوانش فقهای شیعه از محدوده اختیارات فقیه ؛ مطالعه موردی ملا احمد نراقی، صاحب جواهر و امام خمینی(ره) حسین جعفری موحد*/ علی شیرخانی **٢ 1 چکیده در پاسخ به این سوال که ، سه فقیه تقریبا معاصر، یعنی صاحب جواهر، ملااحمد نراقی و امام خمینی (ره) از حدود و دامنه اختیارات فقیه و ولی فقیه چه نوع خوانش هایی داشته اند؟ هر سه فقیه مذکور با توجه به مبانی فقهی خود و با بهره گیری از ادله عقلی و نقلی ، فقیه و ولی فقیه را جانشین پیامبر(ص ) و امامان معصوم(ع ) در تمام عرصه های حکومتی و سیاسی دانسته و او را همسان ایشان در لزوم اطاعت ، ولایت و حکومت می دانند.
بررسی های پژوهش حاضر نشان می دهد که ملأ احمد نراقی با سود جستن از ضرورت اداره جوامع اسلامی در همه زمانها و لزوم برخورداری جوامع از نظم و نظام اجتماعی جهت تمشیت امور و همچنین با به بهره گری از اجماع فقهای شیعه ، به اختیارات وسیع فقیه در عصر غیبت می رسد؛ صاحب جواهر نیز پس از ایشان ولایت فقیه را ضروری مذهب دانسته و معلقد است که رستگاری جامعه اسلامی جز در سایه حکومت فقیه میسر نمی شود.
بنابراین از نظر امام خمینی (ره)، اولا حوزه اختیارات حکومتی ولی فقیه در اداره امور جامعـه اسلامی با پیامبر(ص ) و امامان معصوم(ع ) یکسان است ، ثانیا حوزه اختیارات ولـی فقیـه فراتـر از چارچوب احکام اولیه و ثانویه بوده و در صورت لزوم، فقیه حاکم بر اساس مصالح نظـام اسـلامی می تواند احکام حکومتی صادر کند که این احکام می تواند در مـواردی حتـی بـر احکـام اولیـه اسلام تقدم شرعی داشته باشد(امام خمینی ،١٣٧٨، ج ٢٠: ٤٥٧).