چکیده:
محمّدصادق گلپایگانی، متخلّص به مدهوش، ادیب، شاعر و خطّاط عصر قاجار و ملّاباشی حیدرقلی میرزا، فرزند فتحعلی شاه قاجار است. وی از جمله بهترین و مهمترین صاحبکمالان سرزمین گلپایگان، دیار علم و ادب بحساب میآید. مدهوش بجز فنون نظم و نثر، در علم عربی نیز شهره بوده است. وی از شاعران دوران بازگشت ادبی محسوب میشود. کلیّات وی، مجموعهای از منشآت، غزلیّات، مثنویّات، قصاید، رباعیّات، قطعات و علاوه بر آن نوشتههایی تعلیمی و حکمی به نثر است؛ که هنوز آنگونه که بایسته است، شناسانده نشده اند. قصاید موجود در این مجموعه از نوع قصاید مدحی با زبانی ساده و روان و آرایه هایی دلنشین است که شناخت و معرّفی آنها نیاز بمطالعه و بررسی ویژگیهای سبکی آن از جنبه های مختلف دارد. انجام پژوهش و مطالعه دربارۀ این ویژگیها در عرصه تحقیقات ادبی از ضرورتها بحساب میآید. بنابراین در این مقاله ببررسی مختصات سبکشناسی قصاید مدهوش گلپایگانی در قلمرو ویژگیهای زبانی، فکری و ادبی پرداخته میشود.
Mohammad Sadegh Golpayegani whose pseudonym is Madhoosh is belletrist, poet and calligrapher the Qajar era, and teacher of Heidargholi Mirza who is the son of Fath Ali Shah Qajar. He is one of the best and most prominent men who have bounty and perfection in Golpayegan land where is considered the land of science and literature. Madhoosh is also famous in Arabic sciences apart from the poem and prose techniques. He is a poet of the literary return period. His Koliat (collection of his poems) are a collection of essays, lyrics, odes, quatrains, and, in addition, educational writings and narratives in the form of prose that have not yet been identified as they are needed. The odes in this collection are kind of eulogy ode in the plain language and pleasant arrays which recognizing and introducing them need to study the style properties from different aspects. The research and study of these features in the field of literary research is a necessity. Therefore, the stylistic properties of Golpayegani’s odes is investigated in the domain of linguistic, intellectual and literary characteristics.
خلاصه ماشینی:
سبک شناسی قصاید مدهوش گلپایگانی (صفحه ٢٣-٤٤) مریم خزائیلی ٢-مهرداد چترایی (نویسندة مسئول )٣-عطا محمد رادمنش 4 تاریخ دریافت و پذیرش :تابستان ١٣٩٧ چکیده محمدصادق گلپایگانی، متخلص به مدهوش ، ادیب ، شاعر و خطاط عصر قاجار و ملاباشی حیدرقلی میرزا، فرزند فتحعلیشاه قاجار است .
از دیگر شاخصه های قصاید مدهوش ، نمود لغات و ترکیبات عربی و نیز اصطلاحات نجومی در آن است و نشان میدهد که ایشان به این علوم نیز آشنایی و آگاهی داشته است .
ترکیب سازی و کاربرد ترکیبهای زیبا مدهوش همچون بسیاری از دیگر شعرای این دیار، در موارد بسیار ترکیبات (وصفی و اضافی) تازه و بدیع آورده که برخی از آنها با نوآوری، زیبایی و تصویرآفرینی همراه است ؛ از این جمله است : دل گذاران نسیم (٢٠٦)، بط باده (١٨٣)، اجناس حوادث (٢٠٧)، قطارهفته (٢٠٠)، هندوی چرخ (١٨٤)، ماخولیای عشق (١٩٩)، بت ساده (١٨٣)، دخت سخن (١٩٥)، مدهوش گول ناقص نادان (٢٠٣)، غنچۀ پیکان (١٩١)، حنظلستان نفس (٢٠٣)،دفتر زنگار ورق (١٩١)، دست مشاطۀ قدرت (١٩١)، حصن حصین (١٩٣)،کلک صورتگر قدرت (١٩٨)، نطع زنگاری گردون (١٩١)، عجم عجم (ملک ٩٦)، سرمۀ هستی(ملک ٩٦)، بارگی نصرت (١٨٤)،دخت شجر(١٩٥)، دولت شاب (١٨٥)، آهوی رم دیده (استعاره از معشوق )(ملک :٩٢)، شاه ملایک سپاه (١٨٩)، دوشیزة فکر(ملک :٩٦)، و ...
اشاره به عدالت و قدرت حاکمان زمان مدهوش از عادل و توانا بودن حاکمان دوران خویش ، بویژه «خاور» سخن گفته و گاه نیز از اصطلاحات جالبی برای بیان این عدالت استفاده کرده است .