چکیده:
طالب علی خان لکهنویی(1232ق) متخلص به عیشی از شاعران و نویسندگان شبه قاره است، که به دو زبان فارسی و هندی شعر گفته است. کلیات دیوان وی تا کنون در زبان فارسی دست نخورده باقی مانده است و حاوی 6435 بیت شامل قصاید، مثنوی های بزمی، رباعی ، دوبیتی و انواع دیگر ادبی است. عیشی با سرودن 203 غزل فارسی در 1593 بیت و 133 غزل در بحرهای سبک ساز رمل و هزج؛ باید مانند غالب دهلوی و کلیم کاشانی؛ شاعر سبک هندی خوانده می شد امّا؛ با پژوهش دقیق و استخراج اوزان به شیوه تحلیلی_ توصیفی به نتایجی متفاوت دست یافته ایم. قرن سیزدهم دورهء بازگشت ادبیست. اینگفتار؛ ضمن معرفی نسخه ؛ نحستین بار ؛ بسبک غزلیات ؛مختصات لغوی،ادبی و فکری وی پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان میدهد طالب علی خان از نظر بلاغت ادبی توجهی افراطی به صنعت تشبیه از نوع بلیغ دارد ؛از نظر لغوی الفاظ میخانه ای و اصطلاحات صوفیانه را برای معانی بلندبکار گرفته ؛ نسبت به ادبیات و فرهنگ ایران باستان هرچند در یک غزل ؛ علاقه نشان داده است. درفضای اندیشهء حافظ شیراز ؛وزبان عارفانهءصائب بال و پر گشوده است. ذهنی فلسفی و تقدیری دارد. حزن در جهان تفکر وی بنیادی هستی شنا سانه ست. غزل وی ادامهءسبک هندی وگاهی در وزن شعر؛ اوج موسیقی آوایی حافظ شیراز در تمایل به سبک بازگشت را تجربه نموده است .
Taleb Ali Khan Lakhanoei called Eishi is a member of the poets and writers of the style of the return of the subcontinent who has spoken poetry in both Persian and Hindi. His general Divan remains intact in Farsi and contains 6435 verses of poetry including elegies, festive masnavi, quatrains and other literary forms. Eishi with the synthesis of 203 Persian lyrics in 1593 verses and 133 lyrics in the styling poetical metre of Ramal and Hazaj, he should have called to be like the dominant philosopher GhalebDehlavi and KalimKashani; but with detailed research and extraction of poetical metres in analytical-descriptive ways we have achieved different results.The thirteenth century is the period of literary return. This article, in addition to the introduction of this version; for the first time; in lyrics style; examined his lyric poetry, lexical, literary and intellectual qualities.The results of this research show that Taleb Ali Khan, from the viewpoint of literary rhetoric, has a radical interest in the simile industry specially eloquent analogy, from the point of view of the words, the words of thetavern wordsand Sufi terms are taken for the long meanings; He has been interested in ancient Iranian literature and culture, though in a ghazal. In Hafez’s thought and Saeb’s mystical wisdom heis grown. He has a philosophical and deductive mind.Sorrow in his world of thinking, is the cosmological foundation.His lyrics have continued the Indian tradition and in the weight of poetry, are sometimes experience the peak of the music of Hafez Shiraz in the tendency to return style.
خلاصه ماشینی:
نتایج این تحقیق نشان میدهد طالب علی خان از نظر بلاغت ادبی توجهی افراطی به صــنعت تشــبیه از نوع بلیغ دارد ؛از نظر لغوی الفاظ میخانه ای و اصــطلاحات صوفیانه را برای معانی بلندبکار گرفته ؛ نسبت به ادبیات و فرهنگ ایران باستان هرچند در یک غزل ؛ علاقه نشان داده است .
غزل عیشــی به پیروی از این تنوع ســـبکی دارای مختصات زیر است : ١-١-٥-تکرار واژه : در غزل طالب علی خان به دو صورت رخ نموده است : الف ) همخوانی و همصدایی (واج آرایی): -میکشان عشق را باکی ز رستاخیز نیست غلغل صحرای مح شر قلقل مینای ما (کلیات دیوان ، ص ٣٩٧) -گردنم را حلقه ء تســلیم طوق بندگی اســت عذر میگردد گره بر لب گنهکار مرا (همان ،ص ) ب ) تکرار در قافیه : لغزش قافیه توســط کاتب یا شــاعر بیش از ١٣ مورد در غزلیات عیشی دیده میشود: -خانه ء من قرعه بر بام خرابی میزند چشم بر سیل است در بر رخنه دیوار مرا -چون حبابم طرح تعمیر از خرابی ریختند جنبش موج هوا سیل است دیوار مرا (کلیات دیوان ، ص ٣٩٧) ٢-١-٥_ مختصات لغوی: الف )حوزه ء لغات : -لغات و ترکیبات میخانه ای: ساغر، مینا، باده ، انگور، خمخانه ، زنار و ...
ب ) سبک شناسی موسیقی اوزان در غزل عیشی در زیر نمونه های محتوایی سه وزن پر بسامد از غزلیات عیشی را میآوریم : ١- فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف ) نامرادی را جگر خون میشود بر حال ما وحشــت از آیینه بیرون میبرد تمثال ما (کلیات دیوان : ص ٤٠٤ ) غزل صفخات :٣٧٤،٣٧٧،٣٨٤،٣٨٦،٣٨٧،٣٩٠و٤٣غزل دیگر درهمین وزن سروده شده اند.