چکیده:
این متن به شرح و تفسیر کلام امام محمدباقر( به یکی از اصحاب خویش جابربن یزید جعفی است در خصوص اوصاف شیعیان واقعی. مومنان نباید به دیگران ظلم کنند، مسلمانان باید قوی و توانمند باشند و در برابر دشمن و ظلم او تسلیم نشوند؛ نه ظلمپذیر باشند و نه اجازه دهند کسی به آنان ظلم کند و همواره درصدد استیفای حق خویش برآید، اما گاهی اوقات عفو و گذشت، بر استیفای حق برتری و رجحان دارد؛ آنجاکه موجب متنبه شدن طرف مقابل میشود. در سیره حضرات معصومان( نمونههای بسیاری از این دست به چشم میخورد. از دیگر اوصاف شیعیان پرهیز از خیانت در امانت است. در ادامه استاد به شرح تفصیلی این ویژگی میپردازد.
خلاصه ماشینی:
برای کسی که مالش دزدیده یا به او توهین میشود، حقوقی تعیین شده است که بتواند حق خود را استیفا کند و مال یا حتی معادل ارزشیِ آن را از طرف مقابل بگیرد؛ ولی ارزشهایي اخلاقی هم وجود دارد که شايسته است کنار احکام حقوقی در نظر گرفته شود.
اما گاه ممکن است اجرای ارزشهای اخلاقی با ابهامهایی همراه باشد، مثلاً، وقتي حقی از کسی ضایع میشود ـ حتی اگر موضوع قتل غیرعمد یا عمد باشد ـ گذشتکردن بهتر است یا اینکه باید مجرم قصاص، و حق استیفا شود؟ حقیقت این است که شيوة برخورد با اين اعمال بسیار متفاوت است.
آیا با داشتن حق مقاومت و دفاع، بهتر آن است که مالتان را برای در امان ماندن از شر ظالم به او بدهید یا باید مقاومت کنید و حتی اگر کار به درگیری کشید تسلیم نشوید؟ وجه برتری استيفای حق، بهجای عفو و گذشت اگر تسلیمشدن نشانة تنبلی و بیعرضگی باشد، اسلام چنین روحیهای را نمیپسندد.
بنابراین با توجه به اینکه ناهنجاریها بهتدریج در جامعه شیوع پیدا میکند، اگر عفو و گذشت باعث تجری ظالم شود، بهتر است برای جلوگیری از بروز ناامنی در جامعه و نیز پيشگيري از فساد روزافزون ظالم، او را بهصورت قانونی مجازات کرد.
وجه برتری عفو و گذشت، بهجای استيفای حق اگر مظلوم بتواند مالش را از چنگ ظالم درآورد و مقاومتکردن در برابر ظلم دشواري چنداني نداشته باشد، باید این کار را انجام دهد.
اگر ظالم متوجه باشد که مظلوم میتوانست از حق قانونی و شرعی خود استفاده کند، ولی برای رعایت حال او از حق خود گذشته است، شرمنده میشود و ممکن است همین احسان موجب شود ظالم، دست از ظلم بردارد.