چکیده:
هدف غایی در تعلیم و تربیت اسلامی از جایگاه ویژهای برخوردار است. متخصصان تعلیم و تربیت اسلامی اهداف متفاوتی را بهعنوان هدف غایی مطرح کردهاند؛ اهدافی چون قرب الی الله، حیات طیبه، خلیفة الله، فناء فی الله و رضوان الله را بهعنوان هدف غایی تربیت اسلامی مطرح کردهاند، در حالی که هدف غایی یکی بیش نیست. سؤال این است که براساس آیات و روایات، هدف غایی تعلیم و تربیت اسلامی کدام یک از این اهداف است. این پژوهش با روش تحلیل و تفسیر آیات و روایات و دیدگاه علمای اخلاق درصدد بررسی هدف غایی تربیت از دیدگاه اسلامی است. نتایج تحقیق حاکی از این است که تعلیم و تربیت اسلامی تنها یک هدف غایی دارد و آن عبارتست از رضوان الله. موارد دیگر یا در طول این هدف هستند و یا از اهداف کلی تربیت اسلامی در ابعاد و حیطههای مختلف تربیت عبادی، دینی، اجتماعی و... هستند.
The ultimate goal in Islamic education enjoys a special position. The experts of Islamic education have mentioned various goals as the ultimate goals. They have mentioned goals such as proximity to Allah, pure life, Allah’s vicegerency, annihilation in Allah, and Allah’s consent, while there is just one ultimate goal. The question is as follows: “What is the ultimate goal of Islamic education according to Quranic verses and Islamic traditions?” The present study analyzes the Quranic verses and Islamic traditions as well as the views of the scholars of morality to investigate the ultimate goal of education form the Islamic viewpoint. The findings of the study suggest that Islamic education has just one goal and that is Allah’s consent. Other things are either in line with that goal or are among the general goals of the Islamic education in various domains such as ritual, religious, social education and the like.
خلاصه ماشینی:
متخصصان تربیت اسلامی اهداف چندگانهای را بهعنوان هدف غایی در تعلیم و تربیت اسلامی معرفی کردهاند از جمله آنها قرب اختیاری به خداوند (اعرفی و همکاران، 1376، ص32؛ مصباح یزدی و همکاران، 1390، ص215)، هدایت و رشد، طهارت و حیات طیبه، تقوا، و رضوان الهی، عبادت و عبودیت (باقری، 1385، ص81)، انسان کامل (شرفی، 1388، ص234) است؛ اما به نظر میرسد که غایت و هدف غایی یکی بیشتر نمیتواند باشد.
اما قرب الی الله گرچه برخی گفتهاند که هدف غایی تربیت اسلامی است، اما با توجه به اینکه اولاً تنها در چند آیه مطرح است (واقعه، 11؛ مطففین، 8؛ سبأ، 37) و آن هم بهگونهای نیست که آن را بهعنوان غایت مطرح کرده باشد؛ ثانیاً، قرب وقتی صادق است که از نیمهراه گذشته باشیم و در کمتر از نیمهراه بعد صادق است تا قرب؛ بنابراین، ارتباط طولی قرب در اهداف، پیش از نیمهراه قطع خواهد بود؛ ثالثاً، ملاکی برای فهم قرب دستکم به دست متربی نمیدهد و نیز شامل درجات متعددی است که معلوم نیست کدام درجه از قرب هدف غایی است؛ افزون بر این قرب به خدا وقتی است که رسیدن به خدا نیز معنا داشته باشد و اگر رسیدن به خدا مطرح باشد خود مقام وصل غایت خواهد بود نه قرب؛ بنابراین، نمیتوان گفت که قرب الی الله هدف غایی است.