چکیده:
نظیری نیشابوری بزرگترین غزلسرای دورۀ مغولان گورکانی و از شاعران بلند آوازۀ سدۀ دهم و یازدهم هجری است اما آنگونه که شایسته این شاعر بزرگ است مورد توجه قرار نگرفته است. پژوهش پیش روی شگردهای بکارگیری گونههای تشبیه، بسامد آنها و نگرش نظیری نیشابوری به انواع تشبیه را به شیوۀ تحلیلی – توصیفی، از لحاظ شکلهای هشتگانه تشبیه، محتوا، ارکان، مرکب و مفرد، طرفین تشبیه( حسی و عقلی) و درونمایه در غزلیات و قصاید نظیری مورد بررسی قرار داده است و تحلیل آماری و علمی از هریک از تشبیهات ارائه خواهد نمود تا معیارهای زیباشناسی شعر نظیری تبیین گردد.
Naziri Neyshabouri is the greatest lyricist in the Gorkani Mogolan period and one of the most famous poets in the tenth and eleventh centuries AH. But it has not been taken into consideration as befits this great poet. The present study investigated the techniques of using kinds of simile, their frequency and Neyshabouri's attitude to different kinds of simile in analytical-descriptive manner, in terms of eight forms of simile, content, elements, compound and singular, both parties of simile (sensational and intellectual) and theme in Naziri's odes and lyric poems.
Statistical and scientific analysis of each of the similes will be presented to elaborate the aesthetic criteria of Naziri's poetry .
خلاصه ماشینی:
استفاده از بن مايه باعث انسجام تصويري و در نتيجه انتقال سريع تر صورت خيال شاعر به مخاطب ميشود و اين رمزي است که آگاهانه يا ناآگاهانه شاعر طرز نو آن را شناخته است گرچه شيوة استفاده و نحوة بيان آن را نميتوان به خيل همه شاعراني که در حدود سيصد سال از تاريخ ادبيات فارسي ظهور کرده اند و ما شيوة آنها را با نام سبک هندي ميخوانيم نسبت داد اما نظيري مشمول اين تعاريف ميشود به قول اسدالله حبيب « بجاي يک خط افقي از آغاز سدة دهم هجري، چندين خط عمودي کشيده شود مانند: خطي که زلالي، خواجه حسين ثنايي، جلال اسير، شوکت بخاري و غني کشميري را به بيدل پيوند دهد و خطي که فغاني و شرف جهان و نظيري و عرفي و کليم را به صائب و نعمت خان عالي بپيوندد.
از اين رو اينگونه تشبيهات ، شاعر بايد خود وجه شبهي را که در نظر دارد نظر دارد ذکر کند ( بيان و معاني، شميسا : ص ٣٧ ) نفحات زلف جانان چو بلا مسلسل آمد که نفس ز گ س ست و نگ س ست گفتگويي (همان :ص ٣٢٢) تشبيه به اعتبار طرفين غزليات قصايد حسي به حسي 332 187 حسي به عقلي 2 1 عقلي به حسي 106 62 جمع 440 250 ٤- تشبيه به اعتبار درونمايه الف ) انسان و متعلقات آن نظيري هم مانند شاعران ديگر، اعضاي بدن انسان را مخصوصا آنها که جلوه و زيبايي خاصي دارند در تشبيهاتش بکار برده است .