چکیده:
هر عمل عبادی، آداب و دستورات ویژه ای دارد که با رعایت آنها، آن عمل به شکل صحیح انجام م یپذیرد و ارزش و میزان تاثیرگذاری و ماندگاری آن بیشتر می شود. زیارت هم به عنوان یکی از اعمال عبادی، دارای آدابی است که توجه به این آداب و رعایت آنها نقش موثری در آثار تربیتی زیارت و ایجاد ارتباط با مزور و بهر هگیری از فضای معنوی زیارتگاه اولیای خدا دارد (نجفی، 1404 ق، ج 20 ، ص 102). برای زیارت در متون اسلامی آداب متعددی بیان شده که برخی مربوط به پیش از انجام زیارت، و شماری مربوط به آداب حین زیارت، و برخی دیگر ناظر به اعمال پس از زیارت است. (شهید اول، 1417 ق، ج 2، ص 22 25 ) همچنین برخی از این آداب مربوط به قبولی زیارت است؛ اما بیشتر آنها جزء مستحبات زیارت به شمار می آیند. نقش رعایت این آداب در ارزشمندسازی زیارت به اندازه ای است که بعضی از فقها معتقدند اختلاف روایات در ثواب و پاداش زیارت معصومین علیهم السلام، به میزان رعایت آداب زیارت بستگی دارد؛ هر چه رعایت آداب زیارت بهتر و دقیق تر باشد، به همان اندازه پاداش زائر هم بیشتر خواهد بود (فیض کاشانی، 1406 ق، ج 14 ، ص 1483).
إن لکل عمل عبادی آدابه وتعالیمه الخاصة به، ومع مراعاة تلک الآداب والتعالیم فإن ذلک العمل یوتی بالشکل الصحیح ویکون قیمته أکثر و تأثیره أدوم. وتعد الزیارة من الأعمال العبادیة وهی لذلک تمتلک آدابها وتعالیمها الخاصة بها ولا ریب فی أن إتیان آدابها سیکون له أثره التربوی الفاعل مما یوجد الارتباط بین الزائر والمزور والانتفاع بالفضاء المعنوی للمزار عند زیارة أولیاء الله سبحانه .
وقذ ذکرت الکثیر من آداب الزیارة فی النصوص الإسلامیة منها ما یرتبط بما هو قبل الزیارة ومنها ما یتعلق بأداء الزیارة وآداب أخری تخص بعد الزیارة ، ومن الآداب کذلک ما یتعلق بمسألة قبول الزیارة وتقبلها، إلا أن معظم تلک الآداب تندرج ضمن المستحبات.
وأما موضوع مراعاة تلک الآداب فی تقییم الزیارة فیری بعض الفقهاء أن اختلاف الروایات فی مقدار ثواب زیارة المعصومین (علیهم السلام) وأجرها یعود إلی مقدار مراعاة تلک الآداب، فکلما کانت مراعاة الآداب أکثرو أدق کان ثواب الزائر وأجره اکثر .
Every act of worship enjoys special etiquettes and instructions; observing them, one can do the act correctly, and its value, effectiveness, and permanence promote. Pilgrimage, as one of the acts of worship, has etiquettes. Paying attention to these etiquettes and observing them play effective roles in the educational effects of pilgrimage, the establishment of the relationships with pilgrims, and getting benefits of the spiritual space of the shrines of the Infallibles (AS) (Najafi, 1404 AH, vol. 20, p. 102). Islamic texts include several etiquettes for pilgrimage, some of them are for before, some for during, and some for after pilgrimage (Shahid I, 1417 AH, vol. 2, pp. 22-25). Also, some of these rituals are related to the acceptance of pilgrimage; but most of them are considered non-obligatory acts. The role of observing these rituals in making pilgrimage valuable is such that some jurists believe that the difference between the narrations about the rewards of pilgrimage to the infallibles (AS) depends on the observance of the rituals of pilgrimage; the better and more accurate the observance of the rituals, the greater the pilgrims will be rewarded (Fayz Kashani, 1406 AH, vol. 14, p. 1483).
خلاصه ماشینی:
(اعراف: 31) ذیل این آیه از امام رضا7 روایت شده که منظور از زینت، لباس است: «عن أبی الحسن الرضا7 فی قول الله: {خُذُوا زِینَتَکمْ عِنْدَ کلِّ مَسْجِدٍ} قال: هی الثیاب» (عياشي، 1380ق، ج2، ص12؛ طريحي، 1375ش، ج2، ص9ـ10) یکی از آداب زیارت اولیای خدا نيز پوشیدن لباس نظیف و پاکیزه است (مفيد، 1410ق، ص458؛ ابن مشهدي، 1419ق، ص205؛ ابن طاووس، 1418ق، ج2، ص354) چنانکه امام صادق7 در آداب زیارت امیرالمؤمنین7 به محمد بن مسلم فرمود: «إِذَا أَتَیتَ مَشْهَدَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ7 الْبَسْ أَنْظَفَ ثِیابِک» (حر عاملي، 1409ق، ج14، ص392).
غسل زيارت یکی دیگر از آداب زیارت، غسل زیارت است؛ چنانکه شهید اول در کتاب الدروس (1417ق، ج2، ص23) به این مطلب تصریح کرده است و فقها هم به استحباب غسل زیارت رسول خدا9 و ائمه معصومین: فتوا دادهاند.
(شهيد اول، 1419ق، ج1، ص200؛ نجفي، 1404ق، ج25) همچنين علامه بحرالعلوم در کتاب مصابیح الاحکام، استحباب غسل زیارت رسول خدا9 و ائمه معصومین: را امری قطعی دانسته است که فقهاي امامیه در آثاری مانند مقنعه، مبسوط، الاقتصاد، الجمل و العقود، الکافی، مهذب، الوسیله، غنیه، الارشاد، سرائر و شرایع به آن تصريح کردهاند.
(ابن مشهدي، 1419ق، ص56؛ شهيد ثاني، بيتا، ج1، ص392؛ شيخ صدوق، 1404ق، ج2، ص530؛ مفيد، 1410ق، ص399) در کتاب الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت:، در آداب زیارت قبر رسول خدا9، بر استحباب ورود با پای راست تصریح شده است (جزيري و ديگران، 1419ق، ج1، ص954).