چکیده:
در این تحقیق با استفاده از طبقهبندی ماری-لو رایان در باب فضا در روایت، ابتدا شیوههای ارائۀ فضا و "متنیکردن فضا" در گزیده نمایشنامههای رادی موردبررسی قرار میگیرد و سپس از میان پنج مقولۀ مرتبط با "فضای روایی" (قابهای فضایی، زمینه، فضای داستان، جهان روایی و عالم روایی) به ارتباط میان "قاب فضایی" با "زمینه" و "فضای داستان" پرداخته میشود. مطالعۀ نمایشنامههای رادی نوعی پیوستگی میان قابهای فضایی با زمینه و فضای داستان را نشان میدهد بهطوریکه قاب فضایی در آثار او صحنۀ نمایش را از جهان پیرامونش جدا نمیکند بلکه تنها بخشی از "عالم روایی" داستان را قاب میگیرد. "خانه" که قاب اصلی در اغلب آثار رادی است، در امتداد جهان خارج از خود به نمایش گذاشته میشود. نشانههایی از فضای خارج از قاب مدام در قابهای روایی انعکاس مییابند، به قاب نفوذ پیدا میکنند، مرزهای خانه را تهدید میکنند تا سرانجام چارچوب قاب فرومیریزد و فضای داستان و زمینۀ روایت به صحنه راه پیدا میکند و بر آن مسلط میشود. قاب صحنه که اغلب همچون حصاری در برابر جهان محاط بر خود عمل میکند، در پایان نمایش در هم میشکند و آشوب "جهان روایی" به قاب صحنه نفوذ میکند. بهمنظور نمایش این پیوستگی میان قاب فضایی با فضای داستان، نویسنده گاه _ برخلاف شیوۀ معمول در نمایشنامهنویسی_ از روش "گردش" بهجای "نقشه" در توضیح صحنۀ ابتدای نمایشنامه استفاده میکند. روش کار در این تحقیق توصیفی- تحلیلی است.
خلاصه ماشینی:
دوفصلنامۀ روايت شناسي سال ١، شمـارة ٣، بهار و تابستان ١٣٩٧، صص ١١٥-١٣٧ خوانش روايت شناسانۀ فضا در منتخبي از آثار نمايشي اکبر رادي پرستو محبي *١، حسن برزگر 2 (تاريخ دريافت : ٩٦/١١/١١، تاريخ پذيرش : ٩٧/٥/٣) چکيده در اين تحقيق با استفاده از طبقه بندي ماري ـ لو رايان درباب فضا در روايت ، ابتدا شيوه هاي ارائۀ فضا و «متني کردن فضا» در گزيده نمايش نامه هاي رادي مورد بررسي قرار ميگيرد و سپس از ميان پنج مقولۀ مرتبط با «فضاي روايي» (قاب هاي فضايي، زمينه ، فضاي داستان ، جهان روايي و عالم روايي) به ارتباط ميان «قاب فضايي» با «زمينه » و «فضاي داستان » پرداخته ميشود.
در گام بعد، بايد شيوه هاي ارائۀ مکان در متن را بررسي کرد تا چارچوبي براي مطالعۀ مکانمندي درام فراهم آيد؛ اما پيش از آن بايد گفت مفهوم مورد نظر از فضا در اين مبحث بسيار نزديک به تعريفي است که در دانشنامۀ روايت شناسي ٢٢ آمده است : تعريف فضا در بنياديترين سطحش به عنوان محيطي که در آن شخصيت هاي داستان حرکت و زندگي ميکنند که دست کم چهار سطح را درگير ميکند: ١.
ميتوان درمقابل فرمول فلودرنيک يعني «[NP] [صفت ] فعل [مکان -PP] [زمان -PP]» که پيش تر به عنوان افتتاحيۀ سنتي در روايات کلامي مطرح شد، شروع نمايش نامه هاي رادي را به اين شکل خلاصه کرد: «توصيف نقشۀ مکان ـ شرح ظاهر شخصيت ـ شروع کنش / ديالوگ » 123 اين الگو براي مثال در شروع نمايش نامۀ «تانگوي تخم مرغ داغ » به اين صورت درآمده است : دو اتاق در چپ و راست صحنه و راهرويي در وسط که ته آن دو شاخه ميشود [...