چکیده:
زمینه و هدف: موتیف یکی از مهمترین عناصر قوامبخش در آثار روایی است که از نظر ساختاری و معنایی میتواند بر متن تاثیر بگذارد و بسبب تکرار در موقعیت روایی، زیبایی و جاذبه و برجستگی معنایی ایجاد میکند. موتیفها در حماسهها نیز حلقههای ارتباطی بین حماسههای سرودهشده هستند که بیشتر آنها بازآفرینی موتیفهای آثار متقدمتر هستند و میتوان آنها را به عناوین اصلی چون اشخاص، حوادث، مکانها، اشیاء، مفاهیم تقسیم کرد و برای هر عنوان زیرعنوانهای متعددی درنظر گرفت. این پژوهش با هدف یافتن موتیفهای پربسامد در حماسههای منتخب و بیان شباهت و تفاوت آنها و اثرگذاری آنها در روند و نتیجۀ حماسههاست.
روش مطالعه: پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی در ابتدا با بررسی آثار منظوم منتخب همچون غازاننامه، جروننامه، گشمنامه، ظفرنامه، همایوننامه، شرفنامه و تیمورنامه، موتیفها استخراج شده، سپس پربسامدترین آنها با زیرمجموعههای مختلف و نامگذاریهای مربوط بررسی شدند.
یافتهها: موتیفهایی چون علل جنگ، تدبیر، تاکتیک، پیمان و پیام، پربسامدترین موتیفهای آثار حماسی ـ تاریخی پژوهش هستند. موتیف جنگ با عللی چون کینهجویی، اسلامگستری، قدرتجویی و قدرتنمایی با بیشترین بسامد در آثار حضور دارد. تدبیرهای حفاظتی، فریبکارانه و مخرّب و تاکتیکها به شیوههای مختلفی چون شبیخون، سپاهآرایی، مانعگذاری، مانعگشایی، ترسافکنی و نفوذ در سپاه دشمن اعمال میشود. پیمانها از نوع وفادارانه، حفاظتی، اجباری، منفعتطلبانه، معکوس، و قاتل هستند. پیامها در دستهبندیهای مکتوب، شفاهی، پیشگویی، و خواب قرار میگیرند.
نتیجهگیری: موضوع اثر، سراینده، جهانبینی و نگرش او و خلاقیت زبانی و بیانی او در موتیفها تاثیر گذاشته و از نظر معنایی آنها را دچار تحوّل کرده است و بر کمیّت و چگونگی حضور و نحوه کاربرد آنها در بستر تاریخی و مذهبی حماسهها اثرگذار بوده است. موتیفها با وجود تنوع موضوعی، روایت حماسی را پیش میبرند و آگاهی خواننده را در عوامل بروز جنگ، دلایل شکست، پیروزی، و انگیزههای جنگ افزونتر میکنند.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Motif is one the most important elements in consolidating narratives. It can affect the narrative both structurally and syntactically and due to repetition creates beauty, attraction and semantic salience in narrative situations. In epics, too, they are the links between the written epics, most of which are recreating the motifs of earlier works. They can be divided into main titles such as people, events, places, objects, concepts, and several subheadings can be considered for each title. The aims of this research are these: finding high frequency motifs in the selected epics, declaring their similarities and differences and specifying their effects in the processes and results of epics.
METHODOLOGY: Analytical-descriptive in which poetic books such as Ghazan
Nameh, GaoonNameh, ZafarNameh, HomayounNameh, SharafNameh and TimurNmeh were studied as the first step. Then their motifs were extracted and the most frequent motifs and their different subclasses were specified and named.
FINDINGS: Motifs like causes of war, tact, tactics, treaty and message are the most frequent motifs of epic-historical works of this research. The motif of war with causes such as malice, Islamophobia, power-seeking and display of power is present in the works with the most frequency. Defensive, deceptive and destructive measures and tactics are applied in various ways such as ambush, corps formation, obstruction, deterrence, intimidation and influence in the enemy corps. Covenants are loyal, protective, coercive, utilitarian, reverse, murderous. Messages fall into the categories of written and oral, prophecy, and sleep. CONCLUSION: In historical and religious dimensions. The subject of the work, the poet, his worldview and attitude, and his linguistic and expressive creativity have influenced the role of motifs.and changed them semantically. It has affected the quantity and manner of their presence and the manner of their use. The motifs, despite the variety of themes, advance the epic narrative and increase the reader's awareness of the causes of war, the reasons for defeat, victory, and the motives of war.
خلاصه ماشینی:
بررسي موتيفهاي حماسي در حماسه هاي تاريخي منظوم مارينا مريخي *، محمود مدّبري ، محمدصادق بصيري گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه شهيد باهنر کرمان ، کرمان ، ايران .
موتيفها در حماســه ها نيز حلقه هاي ارتباطي بين حماسه هاي سروده شده هستند که بيشتر آنها بازآفريني موتيفهاي آثار متقدمتر هستند و ميتوان آنها را به عناوين اصلي چون اشخاص ، حوادث ، مکانها، اشياء، مفاهيم تقسيم کرد و براي هر عنوان زيرعنوانهاي متعددي درنظر گرفت .
روش مطالعه : پژوهش حاضر با روش تحليلي- توصيفي در ابتدا با بررسي آثار منظوم منتخب همچون غازاننامه ، جروننامه ، گشــم نامه ، ظفرنامه ، همايون نامه ، شــرفنامه و تيمورنامه ، موتيفها استخراج شده ، سپس پربسامدترين آنها با زيرمجموعه هاي مختلف و نامگذاريهاي مربوط بررسي شدند.
نوروز پس از آگاهي از محتواي نامه و دستور قتلي که براي او صادر شده بود، به غازان خان بدگمان شد و شبانه بر سپاهش تاخت و تني چند را اسير کرد و عدة زيادي از سپاهيان غازان خان گريختند (غازاننامه : بيت ٧٨٥-٧٨٢).
پيمانهاي حفاظتي : اين پيمانها براي محافظت از جان و سرزمين و موقعيّت بين افراد يا دو سرزمين بوده است .
History of Persian Literature, translated by Rezazadeh Shafaq, second edition, Tehran: Book Publishing, P.
Understanding Iranian Mythology, translated by Jaleh Amoozgar and Ahmad Tafazli, Fourth Edition, Tehran: Cheshmeh, p.
com) Mohammad Sadegh Basiri: Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran.