چکیده:
زمینه و هدف: کتاب استوانامه، نسخه ای خطی و مهم از آثار حروفیان در قرن نهم است. هدف از این پژوهش، معرفی ویژگیهای چهار نسخه خطی موجود این اثر در ایران و ترکیه و بررسی سبکی آن از جنبه آوایی، واژگانی و نحوی است.
روش مطالعه: پژوهش پیش رو، مطالعهای نظری است که به شیوه توصیفی- تحلیلی و اسنادی بر اساس منابع کتابخانهای صورت گرفته است.
یافتهها: بررسی زبان استوانامه نشان میدهد که این کتاب به نثر مرسل قرن نهم نوشته شده و حرکتی است از نثر متکلف بسوی سادهنویسی که بسیاری از ویژگیهای نثر دوران مغول و تیموری را دربردارد. علاوه بر آن در مواردی نیز سبک شخصی نویسنده بچشم میخورد. در مجموعه میتوان سبک نثر این اثر را بینابین دانست.
نتیجهگیری: استوانامه، نوشته غیاث الدین محمد استرآبادی، اثری است براساس عقاید پیروان نخستین حروفیه که علاوه بر بیان باورهای مذهبی این فرقه، به تبیین گوشه هایی از حوادث اجتماعی عصر تیموری کمک میکند. آنچه استوانامه را از دیگر آثار حروفی متمایز میکند اطلاعات موثقی است که نگارندۀ این اثر درباره بزرگان این فرقه و چگونگی تحول اندیشه های آنان ارائه میکند. بخش پایانی استوانامه ما را با آداب عبادی خاص حروفیان آشنا میکند.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: The Ostovanameh Book is an important manuscript of the ninth century. The purpose of this study is to introduce the features of four existing manuscripts of this work in Iran and Turkey and to study its style in terms of phonetics, lexicon and syntax.
METHODOLOGY: The present study is a theoretical study that has been done in a descriptive-analytical and documentary manner based on library sources.
FINDINGS: A study of the language of the Ostovanameh shows that this book was written to the unrhythmic prose of the ninth century and is a movement from compulsive prose to simplification that includes many features of the prose of the Mongol and Timurid eras. In addition, in some cases, the personal style of the author can be seen, in general, the prose style of this work can be considered as intermediate.
CONCLUSION: The Ostovanameh written by Ghiasuddin Mohammad Astarabadi is a work based on the beliefs of the fist followers of the Hurufism sect, which in addition to expressing the religious beliefs of this sect, helps to explain some aspects of the social events of the Timurid era. What distinguishes the Ostovanameh from other Hurufism works is the reliable information that the author of this work provides about the elders of this sect and how their thoughts evolved. The final part of the Ostovanameh introduces the special rituals of the Hurufism to us.
خلاصه ماشینی:
يافته ها: بررسي زبان استوانامه نشان ميدهد که اين کتاب به نثر مرسل قرن نهم نوشته شده و حرکتي است از نثر متکلف بسوي ساده نويسي که بسياري از ويژگيهاي نثر دوران مغول و تيموري را دربردارد.
يکي از وجوه اهميت اين نسخه ، ذکر بعضي تواريخ مهم حروفيان مانند تاريخ مرگ بعضي از بزرگان و مدت عمرشان روي جلد کتاب است و نيز روي برگ اول کتاب ، فرهنگ کوچکي از لغات استرآبادي استوانامه به همراه معني وجود دارد.
با اينکه نثر دورة تيموري از نثر دوران نخست فاصله گرفته ، کاربرد اين واژه هاي کهن نشان اتصالي هرچند ضعيف به گذشتۀ زبان فارسي است : «اگر ني هيچ تدبير ديگر نيافتيم غير از ترک آن » (استوانامه : ص ٧٥ ب ).
در اين تحقيق ، واژه هاي بکاررفته در استوانامه نيز با توجه به ويژگيهاي نثر دورة تيموري و سبک خاص نويسنده بررسي شده اند که موارد زير محصول اين بررسي است : ١- اندکشمار بودن لغات پهلوي، ترکي و مغولي: شميسا با استناد به مقاله اي از بهار به نام «نثر فارسي» ميگويد که «بعد از رواج نثر غنّي، لغات و اصطلاحات و ترکيبات فارسي که از زبان دري و پهلوي باستان باقي مانده بود يکي پس از ديگري در نثر به هزيمت رفت » (سبک شناسي نثر، شميسا: ص ٩٦).
با اينکه استوانامه در قرن نهم نگاشته شده و به زبان امروز نزديک است ، از نظر ترتيب اجزاي جمله اشتراکاتي نيز با نثر دورة نخستين دارد و نشان ميدهد که هنوز سبک قديم و ويژگيهاي آن در اين کتاب کاملاً متروک نشده و زبان کاملاً تغيير نکرده و در حال بينابين است .