چکیده:
زمینه و هدف: مثنوی کنزالمعارف اثر «محمدحسین ابن محمدجعفر» از آثار عرفانی و ارزشمند قرن سیزدهم هجری است. این اثر دارای 7078 بیت میباشد و در قالب مثنوی سروده شده است. در این پژوهش ضمن معرفی مختصری از نویسنده؛ «محمدحسین بن محمدجعفر» از شاعران (قرن 13 هجری) و معرفی اثر ارزشمندش مثنوی «کنزالمعارف»، به بررسی مختصات سبکشناسانه این اثر میشود. این کتاب ارزشمند تاکنون تصحیح و چاپ نشده و تنها نسخۀ باقیمانده آن با شمارۀ 10 -2156 در کتابخانۀ مجلس اسلامی قرار دارد.
روش مطالعه: این پژوهش بر اساس روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است.
یافته ها: شاعر در این کتاب سعی دارد اندیشههای متعالی و عرفانی خود را که گویای توجه وی به مباحث اخلاقی، عرفانی، دینی و تعلیمی است، در قالب کلامی موزون و منظوم درآورد.
نتیجه گیری: شاعر برای غنی کردن اشعار و اندیشههای خود از آیات و احادیث بهره جسته است. نکتۀ قابل توجه این است که اصلا در اشعارش از هزل و کلمات رکیک استفاده ننموده است. کلام متین او با رعایت ادب و پاکیزگی سخن و لفظ درآمیخته و از این مجموعه، گنجینه و مخزنی پر از وعظ و نکات اخلاقی و تعلیمی ساخته است. او بارها در کتاب خود به داستانها، روایات دینی، حوادث تاریخی و اسلامی و شخصیتهای بزرگواری چون پیامبر اکرم و علی (ع) پرداخته و در کنار این مباحث آشنایی خوبی نیز به ادبیات فارسی و عربی دارد و به این داستانها و شخصیتها گاه اشاره میکند. بررسی سطوح فکری، زبانی و ادبی این اثر بیشک مسیر شناخت از تفکر و رویۀ علمی و ادبی این شاعر را برای علاقمندان و پژوهشگران هموارتر میکند.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Masnavi Kanz Al-Maaref by "Mohammad Hussein ibn Mohammad Jafar" is one of the mystical and valuable works of the 13th century AH. This work has 7078 bits and is composed in the form of Masnavi. In this research, while briefly introducing the author; "Mohammad Hussein ibn Mohammad Ja’far" is one of the poets (13th century AH) and the introduction of his valuable work Masnavi "Kanz al-Ma'aref" examines the stylistic characteristics of this work. This valuable book has not been corrected and published yet, and the only surviving copy, numbered 10-2156, is in the library of the Islamic Consultative Assembly.
METHODOLOGY: This research is based on descriptive-analytical method.
FINDINGS: In this book, the poet tries to express his transcendent and mystical thoughts, which indicate his attention to moral, mystical, religious and educational issues, in a rhythmic and poetic form.
CONCLUSION: The poet has used verses and hadiths to enrich his poems and thoughts. It is noteworthy that he did not use jokes and vulgar words in his poems at all. His firm words have been combined with the observance of politeness and purity of speech and words, and he has made this collection a treasure and a reservoir full of sermons and moral and educational points. In his book, he has often dealt with stories, religious narrations, historical and Islamic events and great personalities such as the Holy Prophet and Ali (AS). In addition to these topics, he is well acquainted with Persian and Arabic literature and sometimes refers to these stories and characters. The study of intellectual, linguistic and literary levels of this work undoubtedly paves the way for the knowledge and thinking and scientific and literary practice of this poet for those who are interested and researchers.
خلاصه ماشینی:
يافته ها: شاعر در اين کتاب سعي دارد انديشه هاي متعالي و عرفاني خود را که گوياي توجه وي به مباحث اخلاقي، عرفاني، ديني و تعليمي است ، در قالب کلامي موزون و منظوم درآورد.
زبان شاعر در کنزالمعارف ، مبتني بر لغت سازي و ترکيب سازي و تعبيرهاي بديع و گاه کهنه است ؛ چنانکه ميتوان گفت اين ويژگيهاي سبکي به مثنوي او ارزش ادبي قابل توجهي بخشيده است و کاربرد برخي ويژگيهاي خوب سبکي، شعر او را پخته و سنجيده نموده است .
درحقيقت شاعر با آگاهي از اين تلميحات استفاده کرده و عمدة تلميحات وي قابل فهم است و گاه تلميحات را با تناسب همراه نموده و قدرت کلام هنرمندانه و شاعرانه خود را در کاربرد آرايه ها نشان داده است : ليـــــک شـــــنيدم رگ ليلـــــي زدنـــــد جســـــت همانـــــدم رگ مجنـــــون بلنـــــد نيـــــز شـــــنيدم کـــــه همـــــي بايزيـــــد گفـــــت ز بـــــس جلـــــوة معشـــــوق ديـــــد (کنزالمعارف : ص ١٨٧) ب )تلميح به داستانهاي ديني: شاعر مانند اغلب شاعران و نويسندگان فارسي نه تنها از افکار ديني استفاده کرده ، بلکه از زبان ديني و قصه هاي قرآني و احاديث کمک گرفته تا مفاهيم ديني را در خلق شعر و متون ادبي انعکاس دهد.
بررسي اين اثر نشان ميدهد کاربرد صور خيال و آرايه هاي بديعي به شاعر کمک نموده گسترة دايرة تخيل و کثرت مفاهيم و معاني را در شعر خود با زباني شاعرانه تر و هنريتر بيان کند.