چکیده:
نظام حقوق خانواده در اسلام متضمن حقوق و تکالیفی است که از جانب شارع برای اعضای خانواده، از جمله زن و شوهر مقرر شده است. یکی از وظایف زن در خانواده، محدودیت خروج از منزل است. دربارة این حکم دیدگاههای گوناگونی بیان شده است. بهطور کلی در مورد شرطیت استیذان برای خروج زن از منزل، دو نظریه میان فقهای شیعه وجود دارد: مطابق نظر مشهور فقها، زن مطلقاً و در هیچ شرایطی حق خروج از منزل را بدون اذن و رضایت شوهر ندارد و خروج بدون اذن شوهر موجب نشوز زن میگردد. نظر غیرمشهور این است که خروج زن بدون اذن شوهر در صورت تنافی با حق استمتاع وی ممنوع است؛ بنابراین در صورت مسافرت شوهر یا زمانیکه شوهر نمیتواند هیچگونه استمتاعی داشته باشد، خروج بدون اذن بلامانع است. این نوشتار درصدد آن است که با مراجعه و تحلیل ادلة فقهی، بهویژه آیات قرآن، به اثبات رساند که نظریة سومی وجود دارد و آن اینکه خروج زن از منزل نیازمند اذن شوهر است؛ اما وی باید با رعایت قاعدة معروف و رعایت مصالح خانواده که فراتر از مصلحت فردی است، دربارة استیذان زن تصمیم بگیرد.
The family legal system in Islam includes the rights and obligations set by the Shari'a for family members, including husband and wife. One of the duties of a woman in the family is to limit the way out of the home. Various views have been expressed about this ruling. In general, there are two theories among Shi'ite jurists regarding the condition of permission for a woman to leave home. According to the famous opinion of jurists, a woman has absolutely no right to leave the house under any circumstances without her husband's permission and consent. And leaving without the husband's permission leads to the violation of marital duties. Based on the non-famous opinion, it is considered illegal for a woman to leave home without her husband's permission if it is against the right of husband’s sexual enjoyment. Therefore, if the husband travels or when the husband cannot have any enjoyment, wife may leave home without permission. Referring to and analyzing jurisprudential arguments, especially the verses of the Qur'an, this article seeks to prove that there is a third theory; that is the fact that it is obligatory for the wife to take the husband’s permission if she wants to leave home. But he has to decide on the woman's pleas by following the popular rule and the interests of the family, which is beyond personal interest.
خلاصه ماشینی:
اين نوشتار درصدد آن است که با مراجعه و تحليـل ادلـۀ فقهـي، به ويژه آيات قرآن ، به اثبات رساند که نظريۀ سومي وجود دارد و آن اينکه خروج زن از منزل نيازمند اذن شـوهر اسـت ؛ اما وي بايد با رعايت قاعدٔە معروف و رعايت مصالح خانواده که فراتر از مصـلحت فـردي اسـت ، دربـارٔە اسـتيذان زن تصميم بگيرد.
١ اين حق مستقل شـوهر بنـابر نظر مشهور مطلق بوده و مستلزم آن است که هرگونه خروج زن از منزل نيازمند اذن شـوهر باشد؛ حتي اگر شوهر بدون دليل يا براي اذيت زن از خروج وي جلوگيري کنـد.
٤. دلايل نظريۀ اشتراط خروج منافي با حق استمتاع به اذن شوهر برخي فقيهان لزوم استيذان زن براي خروج از خانه را حق مستقلي براي شـوهر نمـيداننـد (خوئي ١٤١٨ق : ج ٢٠: ١٠١-١٠٠، ج ٣٣: ١٧٦)، برخـي هـم ماننـد محقـق حلـي از منـع خروج زن از منزل سخني نگفته و تنها مسافرت زن بدون اذن شوهر را منع کرده اند (محقق حلي، ١٤٠٨ق ، ج ٢: ٢٩٢)؛ اين تعبير نشان ميدهد ايشان نيز تنها خروجـي را کـه بـا حـق استمتاع شوهر منافات داشته باشد، حرام ميدانند.
برخي فقيهان طرفدار نظر اول نيز تصريح کرده اند که اگرچه اين حق ناشي از حق اسـتمتاع شـوهر اسـت ، چـون حـق استمتاع محدود به هيچ زمان و مکاني نيست ، اذن شوهر به طور مطلق لازم است (نجفي، ١٤٢١ق .
گفته شد، ادلۀ اصلي بيان شده براي لزوم استيذان زن در خروج از منزل دو روايت است که مورد استناد طرفداران نظر اول بود.
Mohammad Baqir, (Bi Ta), al-Ma'ad Reserve, Qom, Al-albayt (AS) Institute Leehya-Attoras(in Arabic) 12.