چکیده:
زمینه و هدف: اسکندربیگ ترکمان، از برجسته ترین دبیران دورۀ صفوی و منشی مخصوص شاه عباس اول است که بسیاری از نامه های دورۀ صفوی به قلم او تحریر شده است. یکی از قابل اعتناترین آثار دورۀ صفوی، کتاب تاریخ عالم آرای عباسی که موضوع اصلی این پژوهش است و توسط این دبیر چیره دست پدید آمده است. در این پژوهش تلاش شده ویژگیهای سبکی و نگارشی این کتاب مورد بررسی قرار گیرد. چراکه این اثر بعنوان یکی از مفصلترین و مشهورترین آثار دورۀ صفوی، میتواند نمونۀ قابل اعتنایی از سبک فکری و نگارشی دبیران دورۀ صفوی باشد.
روش مطالعه: پژوهش پیش رو به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و براساس مطالعات کتابخانه ای انجام شده است.
یافته ها: این اثر در مقایسه با آثار متنوع و متکلف دوران صفوی تا حدی به روش ساده نویسی که اسکندربیک بر آن تاکید دارد، وفادار بوده است؛ اما دبیری و منشی بودن اسکندربیگ موجب شده است که این اثر گاه به روش منشیان، به شیوه ای متکلفانه و منشیانه نگاشته شود. نویسنده در نگارش کتاب از دو شیوۀ نثر ساده و مصنوع بهره جسته است. عبارتپردازی و تکلفات منشیانه ای که در اغلب کتابها و نامه های آن دوران بکار میرفت، کمتر در این کتاب آمده است و برخلاف پیش زمینۀ ذهنی، مواردی چون سجع، کاربرد مترادفات، تتابع اضافات، جناس، اشعار عربی و... به اندازۀ سایر متون یا نامه های دورۀ صفوی بسامد ندارد.
نتیجه گیری:قریحه و دانش ادبی اسکندربیک منشی یکی از دلایل توفیق او و ماندگاری اثرش شده است. بهره گیری متعادل از صنایع ادبی چون استعاره، تشبیه، تجنیس، سجع، استناد به آیات قرآنی و بکارگیری اشعار پارسی و گاه عربی و…بر گوارایی متن و تاثیر کلام افزوده است و از این لحاظ میتواند بیش از پیش کتاب را مورد توجه حوزۀ ادبیات فارسی قرار میدهد.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Iskanderbeg Turkman is one of the most
prominent secretaries of the Safavid period and a special secretary of Shah
Abbas I, who wrote many letters of the Safavid period. One of the most notable
works of the Safavid period is the book History of the Abbasid Scholars, which
is the main subject of this research and was created by this master secretary.
In this research, an attempt has been made to examine the stylistic and writing
features of this book. Because this work, as one of the most detailed and
famous works of the Safavid period, can be a significant example of the
intellectual and writing style of the teachers of the Safavid period.
METHODOLOGY: The present study was conducted in a descriptive-analytical
manner based on library studies.
FINDINGS: In comparison with the various and compelling works of the Safavid
period, this work has been somewhat faithful to the simplification method that
Skanderbeg emphasizes; But Skanderbeg being the secretary and secretary has
caused this work to be written in the style of secretaries, in a compulsive and
secretarial way. In writing the book, the author has used two methods of simple
and artificial prose. Phrases and secretarial tasks that were used in most of the
books and letters of that time are less mentioned in this book, and contrary to
the mental background, such things as prostration, use of synonyms, addition
of additions, puns, Arabic poems, etc. are as common as other texts. Or letters
of the Safavid period have no frequency.
CONCLUSION: The talent and literary knowledge of Skanderbeg the secretary
has become one of the reasons for his success and the permanence of his work.
Balanced use of literary industries such as metaphor, simile, metaphor, rhyme,
citation of Quranic verses and the use of Persian and sometimes Arabic poems
and … has increased the richness of the text and the effect of the word and in
this regard can make the book more important puts.
خلاصه ماشینی:
يکي از قابل اعتناترين آثار دورة صفوي ، کتاب تاريخ عالم آراي عباسي که موضوع اصلي اين پژوهش است و توسط اين دبير چيره دست پديد آمده است .
عبارتپردازي و تکلفات منشيانه اي که در اغلب کتابها و نامه هاي آن دوران بکار ميرفت ، کمتر در اين کتاب آمده است و برخلاف پيش زمينۀ ذهني ، مواردي چون سجع ، کاربرد مترادفات ، تتابع اضافات ، جناس ، اشعار عربي و...
او با بکارگيري صنايع ادبي ، بر گوارايي متن و تأثير کلام خويش مي افزايد و همين امر موجب ايجاد چنين اثر ماندگاري شده است که علاوه بر ذکر وقايع سياسي و تاريخي ، رنگي ادبي دارد؛ لذا همانگونه که آثاري چون تاريخ بيهقي اثر تاريخي - ادبي ماندگار دورة غزنوي است ، تاريخ عالم آراي عباسي نيز اگر همسنگ تاريخ بيهقي نباشد، دست کم ميتواند يکي از بزرگترين آثار تاريخي -ادبي دورة صفوي باشد و داراي اين ظرفيت است که بيش از پيش مورد توجه حوزة ادبيات فارسي قرار گيرد.
ضرورت و سابقۀ پژوهش پيش از اين کتابهايي نظير تاريخ نويسي در روزگار فرمانروايي شاه عباس اول نوشتۀ شعله کويين ، تحقيقاتي در باب ايران صفوي نوشتۀ راجر سيوري و کتاب انديشه تاريخ نگاري در عصر صفوي اثر محمدباقر آرام به کتاب تاريخ عالم آراي عباسي پرداخته اند؛ اما در اين پرداختها کتاب مذکور بعنوان اثري مستقل مورد نقد و تحليل قرار نگرفته و تنها به بررسي مختصري از آن ، بعنوان بخشي از تاريخ صفوي بسنده شده است .