چکیده:
ایران در کمربند خشک و نیمه خشک کره زمین واقع شده و به جز باریکه حاشیه دریای خزر، دارای اقلیمهای فراخشک، خشک و نیمهخشک بوده و بهطور طبیعی با مسائل ناشی از کم آبی مواجه بوده، هست و خواهد بود. افزایش جمعیت و بالارفتن سطح استانداردهای زندگی فردی و اجتماعی، مصرف آب را افزایش داده و زمینههای کمبود این عنصر حیاتبخش را افزایش داده است، بطوریکه در دهههای اخیر به دلایل مختلف به نحو حادتری این مشکل در پیش پای پیشرفت کشور قرار گرفته و رقابت در بهرهبرداری از آن حتی باعث مناقشات محلی نیز شده است و چنانچه به طور ریشهای تدبیری اندیشیده نشود، پیشبینی میشود این مناقشات گسترش یافته و بحرانهای اجتماعی بیشتری را به وجود آورد. از آنجا که آب، مبنای آبادانی است، الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، به این مسئله در تدبیر 29 توجه نموده و همانطور که در این تدبیر آمده است یکی از شیوههای تأمین آب، گسترش بهرهبرداری از آبهای نامتعارف (اعم از شناخته شده یا ناشناخته) است. آبهای نامتعارف در این مطالعه به مجموعه آبهای شور، لبشور، فسیلی، ژرف، کارستیک، زهآبهای کشاورزی، فاضلاب شهری، پسابهای صنعتی، آبهای حاصل از باروری ابرها، رطوبت موجود درهوا، مه و شبنم، آبهای بازگشت داده شده از تبخیر اطلاق میشود، و این پژوهش تلاش میکند ابعاد مختلف و اهمیت آن را بررسی کند.
منابع آبی موجود را میتوان به دو دسته متعارف و غیرمتعارف تقسیم نمود. اگر نزولات جوی، آبهای سطحی و آبهای زیرزمینی (کم عمق) در طبقه بندی آبهای متعارف قرار داده شوند، منابع آبی نامتعارف به آن دسته از آبها اطلاق میشود، که به صورت معمول قابل استفاده نیستند. این آبها شامل آبهای شور و لب شور، شورابهها و زه آبها و پسابهای کشاورزی، صنعتی، خانگی و شهری و منابع کمتر شناخته شده یا جدید (فسیلی و ژرف)، سیلابهای دورهای، آب برگشتی از تبخیر، آب جوی و رطوبت هوا نیز قابل تقسیم است. هریک از منابع نامتعارف بسته به هدف استفاده، نیازمند تصفیههای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی میباشند. علاوه برآن برای تبدیل آن-ها به آب قابل استفاده برای هریک از مصارف، بایستی هزینههایی انجام شود. با این وجود با توجه به اینکه منابع آب متعارف محدود بوده و افزایش تقاضا و بهرهبرداری زیاد منجر به وارد آمدن فشار به منابع موجود یا متعارف شده است، به منظور پیشگیری از خسارت بیشتر بخصوص جلوگیری از افت بیشتر سفرههای آب زیرزمینی، بایستی به استفاده از آبهای نامتعارف و ایجاد زیرساخت لازم در این زمینه بیش از پیش توجه نمود.