چکیده:
بر اساس تئوریهای اقتصادی پایه رشد اقتصادی در انباشت پسانداز و هدایت آن به سرمایهگذاری مولد است. از این رو یکی از پیشنهادات سیاستی در جهت رشد و توسعه اقتصادی علیالخصوص برای جوامع کمتر توسعه یافته، تلاش در جهت تشکیل پسانداز برای حمایت از سرمایهگذاری مورد نیاز است. اما مساله اقتصاد ایران عدم وجود و یا تشکیل پسانداز نیست بلکه بحران بزرگ اقتصاد ایران در جنس پسانداز و عدم امکان هدایت آن به سمت سرمایهگذاری مولد است. با اینکه بر اساس آمار جهانی حجم پسانداز اقتصاد ایران بالاست اما این پسانداز بصورت زمین، ساختمان، فلزات گرانبها مثل طلا و نقره، اموال و ظواهر لوکس و غیره میباشد که نه تنها نمیتواند تبدیل به سرمایهگذاری شود، بلکه با بلوکه کردن منابع اقتصادی و با توجه رشد مازاد شاخص قیمت آن نسبت به شاخص قیمت کل اقتصاد، منابع سایر بخشهای اقتصادی مانند صنعت را به سمت خود جذب و لذا طبق گزارشات جهانی مانند شاخص رقابتپذیری اقتصاد، مهمترین مشکل اقتصادی بصورت کمبود منابع مطرح میشود. با اینکه چنین ساختاری از اقتصاد یک بحران و چالش اقتصادی برای ایران محسوب میشود، اما از منظر اقتصاد و فقه اسلامی نیز چنین ساختاری اشکالات جدی دارند. از جمله اشکالات شرعی آن مربوط به ثروتاندوزی و دنباطلبی، مصرف متظاهرانه، لوکسگرایی، احتکار، نابرابری، تخریب فرهنگ کار، کنز پول، ربا و غیره میباشد. نکته بسیار مهم و حیاتی که متاسفانه در اقتصاد ایران مورد توجه قرار نمیگیرد، وزن داراییهایی مثل خانه و خودرو در بودجه خانوار است. امروز کسی در جامعه این پرسش را مطرح نمیکند که وقتی خانوارهای ایرانی با این قیمتهای سرساماور خانه و خودرو، وقتی بخش اعظم پسانداز خود را به این اقلام اختصاص میدهند آیا بازار اقلام دیگر دچار آسیب نمیشود؟ چقدر از رکود امروز اقتصاد ایران مربوط به این مقوله است؟ این اقلام گرانقیمت نوعی پسانداز نیز محسوب میشوند و لذا مهمترین خانوارها قلمداد میشود. لذا مقاله حاضر ضمن تجزیه و تحلیل ساختار بیمار پسانداز در اقتصاد ایران از منظر علمی، به ملاحظات اقتصاد اسلامی آن نیز پرداخت کرده است. با توجه به اهمیت و قدمت دیرین این نوع از ساختار پسانداز، میبایست جایگاهی در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت داشته باشد.