چکیده:
پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی برنامه درسی تربیت اخلاقی بر اساس دیدگاه جوادی آملی انجام شد. روش پژوهش تحلیلی- استنتاجی بود. تمامی آثار دست اول جوادی آملی مستندات لازم برای طراحی برنامه درسی را تشکیل میدادند که از میان آنها مطالب مرتبط با مبانی فلسفی و عناصر برنامه درسی بهصورت هدفمند انتخاب شدند. مطالب مرتبط با مبانی فلسفی و گزارههای اخلاقی توسط مدل پیشنهادی کلایزی (1978) در هفت گام مورد استخراج و استنتاج قرار گرفتند و ذیل عناصر برنامه درسی تجلی یافتند. نتایج نشان داد که برنامه درسی تربیت اخلاقی فعالیتهایی است که بهمنظور ایجاد دانش، صفات و رفتارهای اخلاقی در متربی پیشبینی میشود و شامل چهار عنصر اهداف، محتوا، روشهای یاددهی- یادگیری و روشهای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی است. اهداف ذیل دو دسته غایی (رسیدن متربی به مقام خلیفهاللهی و قرب به کامل مطلق) و واسطهای (شناخت جنبههای گوناگون خویشتن، شناخت خدا، اندیشیدن قبل از انجام عمل، تبعیت از حق در امور و قضاوتهای اخلاقی، آگاهی و عمل به مسئولیتها، تقویت نیروی اراده، زیباییبینی در افعال خدا، کسب آمادگی برای خدمت به خلق، معرفت بر نتیجه دنیوی و اخروی نیات و عملکردهای اخلاقی) تنظیم شد. محتوا در خدمت اهداف بوده و میبایست واجد دستورالعملهایی چون تنوع قالبی، منبعث از قرآن و روایات، تأثیرپذیر از فضای زمانه، در نظر داشتن تاریخ و ادبیات ایران و اسلام، تناسب حکیمانه، صلابت و لطافت باشد. روشهای یاددهی- یادگیری رویکردی منطقی، شبهه زدایانه و عاطفی دارند. روشهای ارزشیابی نیز شامل خودارزیابی، نظر و قضاوت مربی، مشارکت فعال والدین و ارزیابی تیمی پیشرفت تحصیلی میباشند که اطمینان آوری خاصی دارند و همگی در خدمت یادگیری اخلاقی متربی تنظیم و معرفی شدهاند و به دور از خطی نگری و اضطراب هستند.
تم اجراء البحث الحالی بهدف تخطیط اسلوب برنامج الدرسی للتربیه الاخلاقیه بناء علی وجهه نظر جوادی الاملی.
کان اسلوب البحث تحلیلیا استنتاجیا. شکلت جمیع اثار الاولیه المباشره للجوادی الاملی ،الوثايق اللازمه لتخطیط البرنامج
الدرسی ،و من بینها تم اختیار المواد المتعلقه بالاسس الفلسفیه و عناصر البرنامج الدرسی، بشکل هادف. تم استخراج و
استنتاج المواد المتعلقه بالاسس الفلسفیه والافتراضات الاخلاقیه فی سبع خطوات من خلال النموذج الذی اقترحه کلایزی
( 1978 ( وتجلت تحت عناصر البرنامج الدرسی. واظهرت النتايج ان البرنامج الدرسی لتربیه الاخلاقیه من الانشطه التی من
المتوقع ان یکون موجدا للعلم و الاوصاف و السلوکیات الاخلاقیین لدی المتربی وتتضمن اربعه عناصر هی: الاهداف ،
المحتوی ، طرق التعلیم و التعلم ، و طرق تقویم الارتقاء التحصیلی. تم تنظیم الاهداف التالیه فی فيتین: النهايی )وصول
المتربی الی مکانه خلیفه اللهیه و القرب الی الکامل المطلق( والوسیط )معرفه الجوانب المختلفه للنفس ، معرفه الله ، التفکیر
قبل القیام بفعل ، اتباع الحق فی الامور و التحاکیم الاخلاقیه ، الوعی و العمل وفقا للمسوولیات ، وتقویه قوه الاراده ، ورویه
الجمال فی افعال الله ، والاستعداد لخدمه الخلق ، والمعرفه بنتايج الدنیویه والاخرویه للنوایا والافعال الاخلاقیه( یکوت
المحتوی فی خدمه الاهداف و یجب ان یکون له مبادي توجیهیه مثل الاشکال المتنوعه ، المنبعثه من القران و الروایات،
متاثره عن جو العصر ، مع مراعاه تاریخ وادب الایران و الاسلام ، و التلايم الحکیمه و الصلابه و اللطافه. طرق التعلیم و
التعلم لها اتجاه منطقی و مزیل الشبهات و عاطفی. تشمل طرق التقییم ایضا التقییم الذاتی ،رای المربی و تحکیمه ، المشارکه
الفعاله للاولیاء ، و تقییم مجموعی للارتقاء التحصیلی ، التی تنتهی الی حصول الاطمينان بشکل خاص و یتم تنظیمها و
تقدیمها جمیعا فی خدمه التعلم الاخلاقی للمتربی و هی بعیده عن النظر الخطیه و الاضطراب.
The current research was conducted with the aim ofdesigning a moral education curriculum based on Javadi Amoli's point of view.The research method was analytical-inferential. All the first-hand works of Javadi Amoli constituted the necessary documents for designing the curriculum, from which the materials related to the philosophical foundations and elements of the curriculum were purposefully selected.Materials related to philosophical foundations and ethical propositions were extracted and deduced in seven steps by the model proposed by Claizi (1978) and were manifested under the elements of the curriculum.The results showed that the curriculum of moral education is the activities that are expected to create knowledge, traits and moral behaviors in the teacherand includes four elements: goals, content, teaching-learning methods and methods of evaluating academic progress.The following goals are of two categories: the final (the teacher reaches the position of divine successor and closeness to absolute perfection) and intermediate (knowing the various aspects of oneself, knowing God, thinking before doing an act, following the truth in matters and moral judgments, knowing and acting on responsibilities, Strengthening will power, seeing beauty in God's actions, getting ready to serve the people,The knowledge of worldly and hereafter results of intentions and moral actions) was regulated.The content should serve the goals and should have guidelines such as variety of formats, derived from the Quran and traditions, influenced by the atmosphere of the times, taking into account the history and literature of Iran and Islam, wise fit, firmness and tenderness. Teaching methods are mostly logical, deductive and emotional. The evaluation methods also include self-evaluation, teacher's opinion and judgment, active participation of parents and team evaluation of academic progress, which are particularly reassuring and all of them are set and introduced in the service of moral learning of the teacher and are far from linearity and anxiety.
خلاصه ماشینی:
اين مقاله مستخرج از رساله دکتري رشته فلسفه تعليم و تربيت دانشگاه شاهد با عنوان «تبيين مباني فلسفي تربيت اخلاقـي از ديدگاه آيت الله جوادي آملي و استنتاج دلالت هاي آن در برنامه درسي دوره متوسطه دوم » است .
الگوي برنامه درسي تربيت اخلاقي مبتني بـر مبـاني فلسـفي ديـدگاه جـوادي آملـي چـه ويژگيهايي دارد؟ يافته ها ١- مباني فلسفي تربيت اخلاقي در ديدگاه جوادي آملي کدام اند؟ منظــور از مبــاني فلســفي گــزاره هــاي هســتيشــناختي، انســان شــناختي، معرفــت شــناختي و ارزش شناختي هستند که توصيف کننده حقيقت هستي، انسان ، معرفت و ارزش ميباشند و از طريق مراجعه به آن ها ميتوان نقشه تربيتي مطلوبي طراحي نمود و به اهداف ، اصول و روش هاي اثربخش رسيد.
در ادامـه بـا محـور قـرار دادن مبـاني فلسـفي و ديدگاه هاي جوادي آملي به اهداف واسطه اي تربيت اخلاقي اشاره ميگردد: نشريات علمي دانشگاه جامع امام حسين (عليه السلام ) ١٦١ ٢-١-٢-١- شناخت جنبه هاي گوناگون خويشتن در فرايند تربيت اخلاقي شناخت جنبه هـاي گونـاگون خويشـتن بـراي متربـي جايگـاه ويـژه اي دارد؛ چرا که او با اين اقدام به استعدادها، توانمنديها، تحولات و ويژگيهاي خود پي مـيبـرد، و ضعف ، فقر، نيازمندي و وابستگي به قدرت لايزال خداونـدي را در خـود مـيبينـد و ايـن زمينـه اي براي نيل به هدف غايي تربيت اخلاقي است .
نشريات علمي دانشگاه جامع امام حسين (عليه السلام ) ١٦٩ جدول ٣: استخراج اهداف برنامه درسي تربيت اخلاقي از مباني فلسفي جوادي آملي (رجوع شود به تصویر صفحه) ٢-٢- محتوا يکي از قانونمندي هاي برنامه درسـي در عنصـر محتـوا ايـن اسـت کـه محتـوا بايـد در خـدمت اهداف و مطابق با آن ها باشد (ملکي، ١٣٨٩: ٦٦).