چکیده:
مقالۀ پیشرو به دنبال شناخت روابط قدرت دخیل در صورتبندی گفتمانی مسئلۀ آب ایران در روزنامههای شرق و ایران است. به این منظور، با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی و با کاربرد الگوی فرکلاف و وندایک، 14 نمونۀ معرف از این روزنامهها در بازۀ زمانی 12/5/1392 تا 29/12/1398 بررسی شدهاند. طبق یافتهها، برخی از متون روزنامۀ شرق با هدف زمینهسازی برای اجرای برنامهها و سیاستگذاریهای دولتهای یازدهم و دوازدهم منتشر شده است. در روزنامۀ ایران نیز نقش مسئولان و سیاستگذاران در ایجاد بحران و مسئولیت آنان در حل آن کماهمیت قلمداد میشود. برخی از متون این روزنامه غیرمستقیم در خدمت توجیه علت ناموفقبودن دولتهای یازدهم و دوازدهم در حل بحران آب و کاهش مطالبات مردم از دولت است. در روزنامۀ ایران، مردم بهعلت مشارکتنکردن در حل بحران سرزنش میشوند. به این ترتیب، ساختارهایی که مانع از مشارکت مردم در مسائل میشوند رؤیتناپذیر میشوند و مشارکت مردم به صرفهجویی تقلیل مییابد. این روزنامه جامعه را ناجی آب جلوه میدهد و آنان را از تغییر سیاستگذاریهای دولتی دلسرد میکند. بر اساس نتایج، اثر قدرتهای سیاسی و اقتصادی بر صورتبندی گفتمان مسئلۀ آب در این روزنامهها مشهود است. رسانههای موردبررسی، بهجای اینکه نمایندۀ مردم باشند، به سخنگوی دولت تبدیل شدهاند. پرداختن به مسئلۀ آب به بهانهای برای ناکارآمد جلوهدادن جناح مخالف، کاهش انتظارات از دولتهای یازدهم و دوازدهم و رفع مسئولیت از قوۀ مجریه و نمایندگان مجلس تبدیل شده است.
The following article seeks to understand the power relations participating in the discourse formation of Iran's water problem in “Shargh” and “Iran” newspapers. To this end, critical discourse analysis has been applied and 14 samples “Shargh” and “Iran” newspapers from 2013/8/3 to 2020/3/19 have been reviewed. According to the findings, some texts of the “Shargh” newspaper were published with the aim of laying the groundwork for implementation of the plans and policies of the 11th and 12th governments programs. In “Iran” newspaper, the role of officials and policy makers in creating the crisis and their responsibility in solving it is invisible. Furthermore, some of the “Iran” newspaper texts indirectly serve to vindicate government’s failure in solving the water crisis and reduce the expectations from the government. In “Iran” newspaper, people are blamed for not participating in solving the problem. In this way, the structures that prevent people's participation are become invisible and people's participation is reduced to saving. “Iran” newspaper portrays the society as a savior and discourages them from changing government policies. Based on the results, the effect of political powers on the formation of the water problem discourse in these newspapers is evident. Furthermore, water issue has become an excuse to make the opposition party appear ineffective, reduce expectations from the 11th and 12th governments, and eliminate responsibility from the governments and parliamentarians.
خلاصه ماشینی:
ولايتـي (١٣٩٧: ٢٣٩) معتقـد اسـت توسـعۀکشـاورزي از دهـۀ ١٣۵٠ بـه بعد مشـکلات زيـادي را در مصــرف آب بــه دنبــال داشــته اســت ؛ به ويــژه ، از دهــۀ ١٣۶٠ بــه بعــد کــه بهره بــرداري آب از چاه هــاي عميــق بــه اوج رســيد و ايــن مخــازن به مــرور بــا کمبــود آب مواجــه شــدند.
برخــي از محققــان ادعــا ميکننــد کــه روزنامه نــگاران توســعه بــراي گـردآوري اخبـار و اطلاعـات فقـط بـه منابـع دولتـي وابسـته اند؛ بنابرايـن ، ايـن احتمال وجـود دارد کـه برخـي از دولت هـا، به منظـور جلـب حمايـت عمومي ، براي انتشـار اطلاعـات نادرسـت دربارٔە خط مشــي ها و طرح هــاي دولــت از روزنامه نــگاري توســعه اســتفاده کننــد (,Chattopadhyay ٢ :٢٠١٩).
Developmental journalism 41 روزنامه نـگاري توسـعه اي بـه دولـت وابسـته اسـت و عينـي نيسـت ؛ درنتيجـه ،کارکنـان رسـانه در خدمـت دولت انـد.
در ايـن پژوهـش ، بـراي بررسـي مطالـب روزنامه هـا از تلفيـق رويکـرد فـرکلاف و ون دايک اسـتفاده شـده اسـت ؛ بـه ايـن ترتيـب کـه طبـق الگـوي فـرکلاف هريـک از نمونه هـاي معـرف در سـطوح توصيــف ، تفســير و تبييــن تحليــل شــدند.
علـت انتخـاب بـازٔە زمانـي پژوهـش ايـن اسـت کـه در تاريـخ ١٣٩٢/۵/١٢ دولـت يازدهــم کار خــود را آغــاز کــرد و ايــن دولــت مســائل زيســت محيطي را در دســتورکار خــود قـرار داده بـود.
طبـق ايـن متـن ، مسـئوليت کارگـروه احيـاي درياچـۀ اروميـه بـه مسـبب اوضـاع (وزارتخانه هـا) ســپرده شــده اســت ؛ بنابرايــن ، ايــن نوشــتار ظاهرســازي دولــت يازدهــم را در رســيدگي بــه مســئلۀ آب رؤيت پذيــر ميکنــد.