چکیده:
مساجدو بازار از دیرباز در زندگی مسلمانان نقش محوری داشته است و زیربنای شکل گیری تمدن اسلامی به شمار میرود.مساجد در نظام سیاسی-اجتماعی مسلمانان فقط کارکرد عبادی و دینی نداشته بلکه کارکردهای سیاسی،اجتماعی،اقتصادی نظامی و...داشته است.در ایران همزمان با ورود اسلام،مساجد و بازار شکل گرفت و پس از آن یکی از نهادهای تاثیرگذار در زندگی مردم ایران بوده است.اهمیت مسجد در حوزه ارتباطات اجتماعی و سیاسی تا جایی است که بسیاری از فرمان های حکومتی در مساجد اعلام و منتشر میشد.مسئله تحقیق حاضر این است که نقش مسجد و بازار در قبض و بسط مناسبات تجار و روحانیون در عصر پهلوی چه بود؟ فرضیه تحقیق حاضر این است که مسجد و بازار در روابط و مناسبات آنها نقش و تاثیر زیادی داشت و تمام روابط آنها در این مکان ها شکا میگرفت. روش تحقیق در این مقاله تاریخی(استقرائی) و شیوه گرداوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای است.شیوه نگارش نیز توصیفی-تحلیلی می باشد.یافته های اساسی پژوهش فوق بیانگر آن است که بازار و مساجد به تمام نهادهای قدرت دسترسی داشتند و پیام آنها را به سرعت منتقل و کنش ارتباطی آنها را برقرار می کردند و مهم ترین کانونی که روحانیون اعمال قدرت میکردند همین مساجد بود.
Mosques and bazaars have played a pivotal role in the life of Muslims since long ago and are considered the basis of the formation of Islamic civilization. Mosques in the political-social system of Muslims did not only have religious and religious functions, but also had political, social, economic, military, etc. functions. In Iran, at the same time as Islam entered, mosques and markets were formed, and after that it has been one of the most influential institutions in the lives of Iranian people. The problem of the present research is that what was the role of the mosque and the bazaar in establishing and expanding the relations between merchants and clerics in the Pahlavi era? The hypothesis of the present research is that the mosque and the market had a great role and influence in their relationships and all their relationships were doubted in these places. The research method in this article is historical (inductive) and the method of collecting documentary and library information. The writing method is also descriptive-analytical. The basic findings of the above research indicate that the market and mosques had access to all the institutions of power and their message. They were quickly transferred and their communication was established, and the most important center where clerics exercised their power was these mosques.
خلاصه ماشینی:
(ازغندي،درآمدي بر جامعه شناسي ايران ،١٤٦) روحانيان و بازاريها، در محل ها و در ميان مردم بودند؛ يعني در بين مردم زندگي ميکردند و مباحث پيرامون حکومت و اعتراض هاي سياسي اجتماعي عليه دولت در مجامع مهمي مثل مسجد و مدارس و بازار نمايان ميشد و در مراسم تعزيه و عزاداري خود را نشان ميداد.
» (عقيق پور،١٣٨٥، ٧) بازاريان و تجار همراه عده اي از روحانيون در به قدرت رسيدن دکتر مصدق و نهضت ملي کردن صنعت نفت ، در سازمان و گروه هاي سياسي ضد استبدادي چون جبهه ملي، نهضت مقاومت ملي و نهضت آزادي، هيأت هاي موتلفه اسلامي، مشارکت همه جانبه بازاريان و تجار در مخالفت با لايحه انجمن هاي ايالتي و ولايتي و نيز حضور در قيام ١٥خرداد ١٣٤٢ در حمايت از روحانيون و بالاخره نقش بسيار موثر بازاريان از طريق اعتصابات عمومي در تهران و شهرستانها عليه دستگاه حکومتي و نهضت ضد استبدادي در سال هاي ١٣٥٦و ١٣٥٧ که به استقرار جمهوري اسلامي منجر گرديد، نشان ميدهد که بازار در فاصله بين دو انقلاب در هر اعتراضي عليه دولت نقش داشتند.
در اين سال ائتلاف مجددي در مخالفت و مقابله با دستگاه حکومتي بين مسجد و بازار، و روحانيون و بازاريان به وجود آمد که نقطه اوج مقاومت و مخالفت آن در قيام ١٥ خرداد ١٣٤٢ بود (ازغندي، درآمدي بر جامعه شناسي سياسي،١٤٧) نقش مساجد و بازار در پيروزي انقلاب اسلامي انقلاب اسلامي ايران به عنوان يک جنبش اجتماعي ، با استفاده از مساجد، فراگير شد.