چکیده:
مفهوم پایداری، در بسترِ متن و تصویر، هماره با مسئلۀ فلسطین، به عنوان پارادایم اصلی ادبیات مقاومت، گره خورده است. این پیوند نتیجه آن است که زبان در خط و شکلِ نوشتاری خود جنبۀ تصویری و ویژگی بصری دارد. در مقابل، کاریکاتور در اندیشه و مفهوم خود، حامل ویژگی جدایی ناپذیر زبانی میباشد. وجوه مشترکی که در این دو سبک هنری (کاریکاتور و شعر) از قبیل نشانههای پنهان استعاره، مجاز، تشبیه وسایر نشانههای لایهای وجود دارد و همچنین تاثیرگذاری غیرقابل انکار این دو گونه در عامه مردم موجب گردید که آثار دو تن از نامآوران این عرصه یعنی ابراهیم نصر الله و ناجی العلی مورد بررسی و با معیارهای نقدی واحد مورد سنجش و تحلیل قرار گیرند. پژوهش حاضر با بهرهگیری از شیوه توصیفی - تحلیلی و با رویکرد تطبیقی نشانه- معناشناسی و الگوهای روایی - مفهومی، در پی شناخت مشترکات و مفترقات این دو گونه هنری برآمده است. یافتههای این جستار؛ در بررسی کاریکاتورها و اشعار با موضوع واحد چنین است که: در بخش نشانههای لایهای از قبیل جلوههای جانشینی، استعاری و تشبیهی، همچنین مشترکات همنشینی، ترادف و تضاد و بهرهگیری از مجاز هردوگونه دارای اشتراکات و مشابهتهای فراوان میباشند، اما در بررسی روایی - مفهومی؛ تفاوتها و تمایزات فراوان بین دو گونه مشهود است به گونهای که در اشعار نصرالله ضمن نمود عنصر حرکت و رنگ جنبه روایتی غلبه دارد و در کاریکاتورهای ناجی العلی جنبه مفهومی و نمادین الگوی غالب است.
الملخص: ان المقاومه، وفی حجر الصوره والکلمه، طالما امتزجت بالقضیه الفلسطینیه، بصفتها البارادایم او النموذج الفکری الريیس فی ادب المقاومه. هذا الامتزاج هو حصیله طبیعه اللغه التی تحمل فی طیاتها البعد التصویری والجانب البصری. وفی المقابل، طبیعه الکاریکاتیر الذی یحمل فی فحواه بعدا لغویا. ان الوجوه المتشابهه بین الفنین (الکاریکاتیر والشعر) من دلالات کامنه واشتراکات فی التشبیات، الاستعاره والمجاز والمستویات الدلالیه الاخری، اضافه الی الشعبیه التی یحظی بها الاثنان، هی الدافع الی اختیار ابراهیم نصر الله وناجی العلی کشخصتین مرموقتین فی مجال الشعر والکاریکاتیر لتتم المقاربه النقدیه بینهما بمعاییر بحثیه ونقدیه مشترکه. وهذا البحث یسعی وراء الکشف عن الوجوه المتشابهه والابعاد المختلفه بین اللونین مستعینا بالمنهج الوصفی – التحلیلی وتاسیا بسیمیاء الدلاله. وقد توصل فی مقاربته بین الکاریکاتیر والشعر بموضوع مشترک، الی ان الاثنین یشترکان معا فی الدلالات بشتی السطوح والمستویات منها محور الاستبدال ومحور الترکیب والوجه الاستعاری والتشبیه والمجاز، ودلالات الترادف والتضاد. الا ان فی الجانبین الروايی والمفهومی فثمه تباینات جمه بین الاثنین؛ اذ ان اشعار ابراهیم نصر الله تمتاز بالجانب الروايی فضلا عن عنصری اللون والحرکه بینما رسوم ناجی العلی الکاریکاتیریه یسودها الجانب المفهومی الفاقد لسیاده عنصر الحرکه.