چکیده:
هدف: این پژوهش با هدف کشف وضعیت کتابخانههای عمومی تحت پوشش نهاد کتابخانههای عمومی کشور از نظر ارائه خدمات به معلولان (جسمی-حرکتی، نابینایان و کمبینایان، ناشنوایان و کمشنوایان) انجام گرفت.
روش: پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی و از نظر روش اجرا، پیمایشی است که به صورت مقطعی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه کتابخانههای عمومی تحت پوشش نهاد کتابخانههای عمومی تشکیل دادند که به صورت سرشماری مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته بود. برای تجزیه و تحلیل دادهها و ارائه آمار توصیفی از نرمافزار SPSS 23 استفاده گردید.
یافتهها: یافتههای پژوهش نشان داد که از نظر ارائه خدمت به گروههای مختلف معلولان، 50 درصد کتابخانهها به معلولان جسمی- حرکتی ارائه خدمات میکنند اما تنها 11% کتابخانهها به ناشنوایان و کم شنوایان و %12 به نابینایان و کمبینایان، خدمات ارائه میدهند. وضعیت کتابخانههای مورد بررسی، در هفت مقوله سیاستگذاری و بودجه، دسترسپذیری، امکانات و فضا، تبلیغات و توسعه خدمات خدمات، خدمات و برنامههای جانبی، مجموعه منابع، نیروی انسانی، تجهیزات و فناوریهای کمکی، از نظر میانگین پایینتر از حد متوسط بودند. در این میان، مقوله دسترسپذیری ساختمان و فضای فیزیکی کتابخانهها، با میانگین 49/2 بالاترین و مقوله آموزش کارکنان با میانگین 49/1 در میان کتابخانههای عمومی کشور دارای پایینترین میانگین بود. در گروه سیاستگذاری و بودجه، بالاترین میانگین به حمایت مدیران و مسئولان از ارائه خدمات به معلولان (78/2) تعلق داشته است. از نظر دسترسپذیری و فضای فیزیکی کتابخانه، 9/84% کتابخانهها از نور مناسب و 7/7 % کتابخانهها از سرویس بهداشتی مناسب برای معلولان (توالت فرنگی) برخوردار بودند. مهمترین فعالیت انجام گرفته در کتابخانههای عمومی در بخش تبلیغ و توسعه خدمات، اطلاعرسانی فعالیتها و برنامههای کتابخانه به روشهای مختلف بوده است (میانگین 69/2). از نظر برنامههای جنبی، بیشترین فعالیت مربوط به ارائه برنامههای کتابخوانی، معرفی کتاب و مسابقات کتابخوانی بوده است (میانگین 38/2). از نظر مجموعه و منابع، بیشترین فعالیت صورت گرفته، فراهم کردن امکان دسترسی به فهرست کتابها به صورت اینترنتی با میانگین 99/3 بوده است. کتابخانهها از نظر وجود کتابداران آموزش دیده، در شرایط مناسبی قرار نداشتند (میانگین 4/1). از نظر تجهیزات، مهمترین تجهیزات موجود در کتابخانهها، اسکنر بوده (2/61%) بوده است.
اصالت و ارزش: توجه کتابخانهها به نیازها و انتظارات معلولان در زمینه خدمات و امکانات امری ضروری است. بررسی وضعیت کتابخانههای عمومی در زمینه ارائه خدمات به معلولان تاکنون با این حجم از گستردگی انجام نگرفته است. یافتههای این پژوهش، میتواند راهگشای مسئولان، مدیران و کتابداران کتابخانههای عمومی به منظور ارائه خدمات بهتر این گروه از جامعه باشد.
Purpose: the present study aimed at reviewing the public libraries under the agencies of the Public Libraries of the country services to disabled (physically disabled, blind and visually impaired, deaf and hard of hearing people).
Method: the methodology used in this study is a survey with descriptive and inferential statistics done in a definite time. The research population of this stage consisted of all public libraries under the agencies of the Public Libraries of the country. The researcher-development questionnaire was a Data gathering tool and used SPSS 23 software for analyzing data.
Findings: The results showed that in the category of providing services to different groups of the disabled, 50% of libraries provide services to the physically disabled, but only 11% of libraries provide services to the deaf and hard of hearing, and 12% provide services to the blind and visually impaired people. The results of the survey of public libraries based on 7 groups of services and activities include library accessibility and physical structure, advertising and service development, collection, policy and budget, services, information technology and equipment, and staff training required by the disabled, showed that the situation of the services was under average. The highest average related to library accessibility and physical structure (2.49) and staff training (1.49) was the lowest average among the public library services. In policy and budget groups, the manager’s support for delivering services to the disabled is in the first rank. In the group of library accessibility and physical structure, most of the libraries (84.9%) are equipped with suitable light and only 7.7% of them had toilets. In the advertising and service development group, informing activities and library programs through multiple channels was the most important factor. In the staff training group, most of the libraries suffer from qualified librarians. the familiarity of librarians and managers with the types of disabilities and the services they need and the existence of trained librarians are not in good condition )1.44). In the category of equipment required, the most important equipment was scanner that existed in 632 libraries (6.2%).
Originality/value: Libraries must pay attention to the needs and expectations of people with disabilities. The study of the status of public libraries in providing services to the disabled has not been done to such an extent. The findings of this study can pave the way for public library administrators, and librarians to provide better services to this group of society.
خلاصه ماشینی:
نتايج اين مطالعات نشان داده است وضعيت ساختمان کتابخانه هاي عمومي شهرداري شهر اصفهان و تهران در سطح متوسط رو به پايين بوده است و اين کتابخانه ها در زمينة مناسب سازي فضاي کتابخانه و امکانات و تجهيزات موردنياز معلولان از جمله آسانسور، سرويس بهداشتي، وروديها، راه پله ها و سالن هاي مطالعه داراي ضعف هستند (شاپري و مردانينژاد، ١٣٩٣).
نتايج بررسي پژوهش ها حاکي از آن است که در کشــورهاي کمتر توسعه يافته ، کتابخانه ها براي استفادة افراد ناتوان و معلول طراحي نشده اند و اکثر آن ها در زمينة دسترس پذيري، فراهم کردن تجهيزات و دسترسي به منابع اطلاعاتي داراي ضعف هستند (ايجدفرو و ايزبه ٣، ٢٠١٣؛ لاوالسولارين ٤، ٢٠١٢؛ چاپوتولا و ماپولانکا٥، ٢٠١٧) از جمله راهکارهاي توصيه شده براي جبران اين ضعف ها، استفاده از فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي براي استفادة معلولان از منابع کتابخانه است (ايجدفرو و ايزبه ، ٢٠١٢).
از نظــر ماهيت ، پژوهش حاضر توصيفي و تحليلي است که به روش پيمايش انجام گرفته و با توجه به معيار زمان ، به صورت مقطعي به منظور بررسي وضعيت کتابخانه هاي عمومي کشور از نظر ارائة خدمات به معلولان در سال ١٣٩٩ پرداخته است .
Phukubje, & Ngoepe پژوهشي که سامبو و همکاران در سال ٢٠١٨ در کتابخانه هاي عمومي نيجريه در زمينة ارائة خدمات به معلولان جسمي-حرکتي انجام دادند نشان داد که ٦٠ درصد پاسخ گويان منابع کتابخانه را براي رفع نيازهاي اطلاعاتي خود ناکافي دانسته اند (سامبو، اروفوي، ياکوبو و پراميس ١، ٢٠١٨).
A survey on the satus of public libraries service belonged to Cultural Organization of Tehran Municipality Tehran for disabilities [Paper presentation].
Canadian guidelines on library and information services for people with disabilities.