چکیده:
زمینه و هدف : میرزا سـیدیحیی مدرس متوفای (١٢٨٢ هـــــ . ق ) متخلص به فدایی یزدی از شخصیتهای علمی و ادبی عصر قاجار است که آثار متعددی در نظم و نثر به زبان فارسی و عربی دارد. دیوان او مجموعه ای از غزلیات ، قصــاید، مثنویات ، قطعات و رباعیات اســت . علاوه برآن دو منظومه به زبان عربی دارد. این مقاله به بررســـی ویژگیهای ســـبکی و محتوایی قصـــاید او از جنبه های زبانی، لغوی، نحوی، ادبی و فکری اختصاص یافته است . هدف از این بررسی، دستیابی به میزان توانایی شاعر بعنوان یکی از قصیده سرایان دورة بازگشت ادبی است . روش مطالعه : پژوهش حاضر بر مبنای روش توصیفی -تحلیلی با ابزار کتابخانه ای انجام شده که محدوده و جامعۀ موردمطالعۀ آن نســـخۀ خطی معتبر به خط خود شـــاعر محفوظ در کتابخانۀ شخصی سید یحیی مدرسی میباشد. یافته ها: فدایی یزدی در سرودن قصاید مدحی توانایی خود را به اثبات رسانده و مهارت وی در تصویرسازیهای تشبیهی و استعاری در مقدمۀ قصاید است . زبان شعر او سرشار از صنایع ادبی زیباســت و کاربرد فنون بیان بویژه تشــبیه حســی به حســی و آرایه های بدیعی موازنه و تلمیح بســـامد بالایی در آن دارد. انتخاب بحر مجتث و رمل موجب تناســـب وزن با محتوا شـــده و بهره گیری از قافیه های ثقیل عربی از شـاخصـه های شـعر اوسـت . بلحاظ فکری درونمایۀ اصـلی قصاید او مدح است و ممدوح اصلی او بزرگان دین بخصوص حضرت علی (ع ) است . در محتوای قصاید فدایی یزدی توصیف طبیعت و معشوق ، همچنین گله از روزگار و اظهار یاس و ناامیدی جلوه گر است . نتیجه گیری: فدایی یزدی قصیده سرایی توانمند بوده است . از ویژگیهای برجستۀ شعر وی کاربرد فراوان واژه ها و ترکیبات زبان عربی است که گاهی خواننده را در فهم معانی شعر دچار مشکل میکند. او مانند شعرای همعصر خویش به سبک خراسانی و تقلید از متقدمان پرداخته و در انتخاب وزن ، قافیه و مضامین به شعر آنها نظر داشته است و بخوبی ویژگیهای شعری قصیده سرایان پیشین را شناخته و توانسته است ویژگیهای زبانی، ادبی و فکری آنان را در قصاید خود منعکس کند.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Mirza Seyyed Yahya Modares, deceased (1282 AH), nicknamed Fadai Yazdi, is one of the scientific and literary figures of the Qajar era, who has numerous works in poetry and prose in Persian and Arabic. His divan is a collection of Sonnets (Ghazal), Odes (Qasida), Mathnavis (Masnavi), Pieces (Ghat’e) and Quatrains (Robaei). In addition, he has two poems in Arabic. This article is dedicated to examining the stylistic and content characteristics of his poems from linguistic, literary and intellectual aspects. The purpose of this study is to determine the ability of the poet as one of the ode writers of the Literary Return period.
METHODOLOGY: The present study is based on a descriptive-analytical method with library tools which has been done on a valid manuscript with the poet's own handwriting in the personal library of Seyyed Yahya Modarresi.
FINDINGS: Fadai Yazdi has proved his ability in composing praise poems. His skill is in simile and metaphorical illustrations in the introduction of the odes. His poetry is full of beautiful literary industries. The use of expression techniques, especially sensory-to-sensory similes and novel balances and allusions, has a high frequency in his poetry. The choice of Bahr Mujtas and Raml makes the weight fit with the content and the use of heavy Arabic rhymes is one of the characteristics of his poetry. Intellectually, the main theme of his poems is praise, and his main praise is the great men of religion, especially Imam Ali (as). In the content of Fadaei Yazdi's Odes, the description of nature and the beloved and also complaining about the life and the expression of despair and hopelessness can be observed.
CONCLUSION: Fadaei Yazdi has been a powerful ode composer. One of the prominent features of his poetry is the frequent use of words and combinations of Arabic language, which sometimes makes it difficult for the reader to understand the meanings of the poem. Like his contemporary poets, he followed Khorasani style and imitated predecessors and has considered their poetry in choosing weight, rhyme and themes of his poems. He was well acquainted with the poetic features of previous poets and has been able to reflect their linguistic, literary and intellectual features in his poems.
خلاصه ماشینی:
سبک شناسي قصايد ميرزا سيديحيي مدرس متخلص به فدايي يزدي فاطمه چاشنيگير، عزيزالله توکلي کافيآباد*، محمود صادق زاده گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشکده علوم انساني، واحد يزد، دانشگاه آزاد اسلامي، يزد، ايران .
قصايد فدايي يزدي در کليات فدايي يزدي ١٧ قصيده (٦٨٣ بيت ) وجود دارد که از آن سه نسخۀ خطي موجود است از اين تعداد، دو نســخۀ خطي آن به شــماره هاي ثبت ٤١٧ (درايتي، ١٣٩١، ج ١٥: ٦٥٨) و ٣٦٨٩ (شــيرواني، ١٣٥٠: ١٧٥٠) موجود در کتابخانۀ وزيري يزد و يک نسخۀ ديگر که اساس کار اين تحقيق قرار گرفته است ، نسخه اي در کتابخانۀ شخصي آقاي سيديحيي مدرسي بوده که با خط زيباي خود شاعر نوشته شده است .
مانند: حضـــرت تو ملجأ درگۀ تو مرجع تاجيک و ترک از شيخ و شاب (٢١) پير و جوان از خاص و عام شاعر در قصايد خود از نوع ديگري از تضاد به نام «مقابله » بهره گرفته است که در صفحات ١٦ (دو بار)، ١٧، ٢٢، ٢٣، ٢٥ (دو بار) و ٤٦ نسخۀ خطي مشاهده ميشود، نمونۀ آن در بيت زير آمده است : باد شــام نيکخواهان تو چون صــبح از ضــياء باد صــبح بدســگالان تو چون شــام از ظلام (23) سطح لغوي کاربرد واژه ها و ترکيبات عربي: «استفاده از واژه هاي عربي در شعر بازگشت ، حاصل ممارست و تمرين شعرا براي توانمندي در پيروي و تقليد از شعر دوره هاي گذشته بويژه اشعار دورة غزنوي و شعرايي چون منوچهري دامغاني اســـت » (شـــاملو و دزفوليان ، ١٣٨٧).