چکیده:
زمینه و هدف : با آغاز جریان استعمار در دنیا که با پیشرفتهای صنعتی و تکنولوژیک مغرب زمین و سپس برتری نظامی و تسلیحاتی آن به وجود آمد، عکس العملهای فراوانی در کشورهای تحت استعمار شکل گرفت ؛ یکی از واکنشهای مهم دربرابر استعمارگران ، در عالم شعر و ادب اتفاق افتاد و شاعران آزاداندیش این ملل به بازتاب تجاوزات و جنایات استعمارگران پرداختند. شعر فارسی عصر مشروطه نیز در این زمینه بسیار فعال بود و شاعران این دوره با احساس تعهد فراوانی که به مردم و سرزمین خود داشتند، وارد عرصۀ مبارزات ضداستعماری شدند. در این پژوهش سعی شده با مطالعۀ آثار مهم شعر فارسی عصر مشروطه ، به بررسی انواع مواجهات و برخوردهای شاعران این دوره با پدیده استعمار بپردازیم . روش مطالعه : روش این پژوهش مبتنی بر مطالعه کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی است . یافته ها: بررسی شعر این دوره نشان میدهد شاعران این عصر با مسئلۀ استعمار به هشت صورت عمده برخورد کرده اند: شرق گرایی، نقد غرب و مدنیت غربی، تحریم کالاهای غربی، استعمارنگری، نقد استعمارپرستی، حماسه سرایی، ملیگرایی و وحدت اسلامی. نتیجه گیری: شاعران عصر مشروطه بطور یکسان از شیوه های فوق استفاده نکرده اند؛ به برخی بیشتر، و به برخی کمتر پرداخته اند و این به توان و شرایط موجود در ایران آن روز بازمیگردد.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: With the onset of colonialism in the world, which was accompanied by the industrial and technological advances of the West and then its military and weapons superiority, many reactions took place in the colonized countries; One of the most important reactions against the colonialists took place in the world of poetry and literature, and the free-thinking poets of these nations reflected on the aggressions and crimes of the colonialists. Persian poetry of the constitutional era was also very active in this field and the poets of this period entered the field of anti-colonial struggles with a great sense of commitment to their people and their land. In this research, we have tried to study the important works and encounters of the poets of this period with the phenomenon of colonialism by studying the important works of Persian poetry of the constitutional era.
METHODOLOGY: Our method in this research is based on library study and descriptive-analytical method. FINDINGS: An examination of the poetry of this period shows that the poets of this period dealt with the issue of colonization in eight major ways:
Orientalism, Critique of the West and Western Civilization, Sanctions on Western Goods, Colonialism, Critique of Colonialism, Epicism, Nationalism, and Islamic Unity.
CONCLUSION: The poets of the constitutional era did not use the above methods in the same way; Some have been paid more, and some less, and this goes back to the power and conditions in Iran at that time.
خلاصه ماشینی:
اگرچند امروز هستم اســـير ولي نيست بيگانه بر من امير مرا گر بود وحشيانه پدر از آن به که مامم رود در به در (کرماني،١٣٧١: ١٥٢) از مهمترين مسائلي که در شعر مشروطه بصورت گسترده بدان پرداخته شده و تقريباً هيچکدام از شاعران اين دوره از بزرگ و کوچک از کنار آن نگذشته اند و در حد توان خود و از ديدگاههاي مختلف بدان پرداخته و کوشيده اند مردم را با زباني ساده مخاطب خود قرار دهند و آنان را در آن زمينه آگاه نمايند، مسئلۀ استعمار است .
بحث و بررسي شاعران فارسيگوي عصر مشروطه در شعر خود با مسئلۀ استعمار و استعمارگران عمدتاً به هشت صورت برخورد کرده اند: شرق گرايي: با استعمار مشرق زمين به دست غربيان ، پرداختن به شرق و طرح ارزشهاي شرقي نيز رواج يافت و درواقع ميتوان گفت متفکران بزرگ شرقي، انديشۀ شرق گرايي را دربرابر زياده خواهيهاي غرب مطرح کردند و در اين راستا تمام دنياي شرق ، و نه فقط ملت و قومي خاص ، را مورد توجه قرار دادند.
يکي از مهمترين جلوه گاه هاي اين امر در ادبيات فارسي، دورة قاجار و مخصوصاً شعر مشروطه است و شاعران اين دوره علاوه بر توجه به وطن و همکيشان خود، به کل شرق و همۀ ملل آسيا نيز ميپردازند و رنج همۀ آنها را درنظر ميگيرند.
Generalities of Persian Poems of Maulana Iqbal Lahori, Introduction by Ahmad Soroush, Second Edition, Tehran: Sanai Library.