چکیده:
جادوی مجاورت به عنوان یکی ازمولفه های فرمالیسم نقش برجسته ای در بیان هنری کلام دارد.در واقع این مبحث به توازن حاکم بر واج ها وکلمات می پردازد و از این منظر می توان به عناصر بلاغی زیادی مانند تکرار، واج آرایی، انواع جناس ،سجع،ترصیع و موازنه و صنایع دیگر اشاره کرد .هم نشینی آوایی از این منظر ایجاد موسیقی می کند ، مخاطب را مسحور نموده و القای معنی می کند.به این طریق بر لذت مخاطب می افزاید .به گونه ای که گاه واژگانی که از جهت معنا چندان رابطه ای با یکدیگر ندارند و تشابه آنها تنها به جهت آوایی است مورد پذیرش قرار می گیرند و ذهن برای آنها در پی کشف معنی می افتد و شاعر یا نویسنده هنرمند با استفاده از این شگرد در القای اهداف و معانی مورد نظر خود موفق تر خواهد بود . در این مقاله با استفاده از روش توصیفی و با ارائه نمونه هایی به بررسی جلوه های جادوی مجاورت در غزلیات سعدی پرداختیم .می توان گفت جلوه های جادوی مجاورت در غزلیات سعدی با توجه به تقسیم بندی کورش صفوی از انواع توازن بیشتر در زیرمجموعه توازن آوایی قابل ذکر است و سعدی از این طریق برتاثیر گذاری کلام خود افزوده است.
The magic of proximity as one of the components of formalism plays a prominent role in the artistic expression of speech. In fact, this topic deals with the balance between phonemes and words. And from this perspective, we can mention many rhetorical elements such as repetition, phonology, types of puns, prostration, arrangement and balance, and other industries. Phonetic accompaniment creates music from this perspective, enchants the audience and induces meaning. In this way, it adds to the audience In such a way that sometimes words that are not related to each other in terms of meaning and their similarity is only in terms of phonetics are accepted. 's pleasure.And the mind seeks to discover meaning for them, and the poet or writer-artist will be more successful in inducing his desired goals and meanings by using this technique.In this article, using descriptive method and providing examples, we examined the magical effects of proximity in Saadi's lyric poems.It can be said that the magical effects of proximity in Saadi's sonnets, according to the division of kourosh safavi from the types of balance, can be mentioned more in the subset of phonetic balance, and through this, Saadi has increased the influence of his words.
خلاصه ماشینی:
مي توان گفت جلوه هاي جادوي مجاورت در غزليات سعدي با توجه به تقسيم بندي کورش صفوي از انواع توازن ، بيشتر در زيرمجموعه توازن آوايي قابل ذکر است و سعدي از اين طريق برتأثير گذاري کلام خود افزوده است .
» (شفيعي کدکني، ٤١٠: ١٣٩١) نبايد از نظر دور داشت که آنچه تحت عنـوان برجسـته سـازي، هنجـار گريـزي، جـادوي مجاورت و به طور کلي مؤلفه هاي فرماليسم مورد توجه است در زبان است که جلـوه مـيکنـد، زبان که علاوه بر نقش ايجاد ارتباط ، تکيه گاه انديشـه اسـت و حـديث نفـس و ايجـاد زيبـايي هنري را نيز برعهده دارد.
» (ملاح ، ١٣٨٥: ٨٣) همه شب در اين حديثم که خنک تني که دارد مژه اي بخواب و بختي که به خواب در نباشد (سعدي، ١٣٨٥، ٤٤: غزل ٩٠) توازن آوايي : واج آرايي: حروف «ب ، ک، ي، د، خ ، ر» که از نظر تعداد در يک بيت چشمگير هستند بر جادوي مجاورت دامن ميزند.
هر که شيريني فروشد مشتري بر وي بجوشد يــــا مگس را پر ببندد يا شکر را سر بپوشد (همان ، ٤٧: غزل ٩٧) توازن آوايي : واج آرايي: حروفي که در اين بيت آرايش واجـي و موسـيقايي تشـکيل داده انـد و افسـون مجاورت ايجاد کرده اند عبارتند از«ش ، و، د، ب ، ي» و از اين ميان واج «ش » با توجه بـه تعـدد تکرارها (٦ مرتبه ) و داشتن صفت تفشي (پراکندگي و انتشار هوا در فضاي دهان هنگـام تلفـظ ) بيش از ساير واج ها موسيقي توليد ميکند.
Keywords: Formalism, Saadi's lyric poems, the magic of proximity, phonetic similarity, repetition.