چکیده:
مسیله اصالت، استقلال، تجرد و جاودانگی روح، ازجمله مسایل مهم انسان شناختی و محل نزاع در میان بسیاری از ادیان الهی و مکاتب بشری است. این پژوهش دیدگاه قرآن کریم را در حد وسع یک مقاله، با روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار داده است. در آیات بسیاری هویت و حقیقت انسان، روح او معرفی شده که بعد از مرگ نیز بقاء استقلالی خواهد داشت. آیات توفی، آیات دال بر وجود عالم برزخ، آیات دال بر حیات مجدد عدهای از انسانها، آیات نفخ روح در انسان، با صراحت به این مطلب اشاره دارند. همچنین قرآن کریم روح انسان را غیرمادی و به اصطلاح مجرد میداند. آیاتی مانند آیات توفی، آیات دال بر حیات شهدا، آیات دال بر وجود عالم برزخ، آیات دال بر سیر و رجوع الی الله، آیات دال بر ملاقات و قرابت با خدا، آیات مشاهده اعمال توسط پیامبر (ص) و مومنان، آیه میثاق و... بر این مطلب دلالت دارند. علاوه بر وجود تلازم بین تجرد روح و خلود آن، قرآن کریم در آیات بسیاری بر مسیله جاودانگی و فناناپذیری روح اشاره دارد.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اينکه جسم و بدن انسانها پس از مرگ نابود شده و از بين ميرود؛ يقيناً تعبير «بکم» ناظر است به هويت و حقيقت اصيل انسانها که همان روح و نفس است؛ که علاوه بر اصالت روح، بر استقلال نفس نيز دلالت دارد.
آيتالله جوادي آملي با استفاده از اين آيۀ شريفه در اثبات تجرد نفس ميفرمايد: افرادي كه در آستانۀ مرگ قرار گرفتهاند، در پيش روي خويش عالم برزخ و واسطۀ ميان دنيا و آخرت دارند كه تا روز برانگيختهشدن ادامه دارد و اين انتقال جز با تجرد روح قابل توجيه نيست؛ زيرا هر فردي در هر حالت كه بميرد، خواه چيزي از ذرات پيكرش بماند يا نماند؛ او به عالم برزخ منتقل خواهد شد و برزخ كه از آن به عالم قبر نيز تعبير ميشود، زندگي متوسط بين دو عالم است و مرگ يك مرز عدمي ميان دنيا و آخرت نيست كه انسان با مردن معدوم و سپس در معاد زنده شود (جوادي آملي، 1۳۸۶، ج 4، ص 545).
اين آيۀ شريفه علاوه بر استقلال و اصالت روح، بر تجرد روح نيز دلالت دارد؛ زيرا با توجه به نابودي ابدان پس از مرگ، آنچه در قيامت محشور ميشود همان روح و نفس آدمي است که مانند جسم زوال و نابودي ندارد و لاجرم بايد مجرد باشد.
علاوه بر اصالت روح، مسئله استقلال روح از جسم و بقاء نفس بعد از مرگ نيز از بسياري از آيات قرآن قابل استدلال است.
علاوه بر دليل تلازم بين تجرد و خلود، در آيات بسياري از قرآن کريم به مسئله جاودانگي و فناناپذيري روح انسان اشاره شده است.