چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش مدرسه و کلاس درس در رشد قضاوتهای اخلاقی دانش آموزان در سه مرحله و در سه گروه انجام شد. نمونه مورد بررسی از میان مدیران، معلمان و دانش آموزان مدارس راهنمایی شهر تهران انتخاب شدند. با توجه به موضوع تحقیق و سوالها و فرضیه های آن، ابتدا جوّ سازمانی مدارس مورد بررسی قرار گرفت و در نتیجه، مدارس در شش جو (از باز تا بسته) طبقه بندی شد. سپس از هر جو، سه مدرسه دخترانه و سه مدرسه پسرانه از بالاترین نمرات در جوّهای شش گانه انتخاب شد تا رشد اخلاقی دانش آموزان آنها بررسی شود. با بررسی رشد اخلاقی دانش آموزان و ارتباط آن با جوّ مدرسه معلوم شد که مدارس با جوّهای باز (باز و خودگردان)، زمینه مساعدتری برای رشد قضاوتهای اخلاقی دانش آموزان فراهم می آورند.
در ادامه، رشد قضاوتهای اخلاقی دختران و پسران با یکدیگر مقایسه شد، ولی تفاوت معنی داری بین میانگینهای این دو گروه به دست نیامد. بدیهی است که تفاوتهایی در رشد اجتماعی دختران و پسران و هویت یابی آنها وجود دارد که باید در تحقیقات دیگر مورد مطالعه وسیع تری قرار گیرد.
نتایج مربوط به رشد قضاوتهای اخلاقی دانش آموزان در این پژوهش با نتایج تحقیقی دیگر با گروهی از دانش آموزان همین میانگین سنی مقایسه شد و تفاوت معنی داری به دست آمد.
در آزمون فرضیه مربوط به تفاوت رشد قضاوتهای اخلاقی کلاسهای دوم و سوم، بین نتایج حاصل از قضاوتهای اخلاقی کلاسهای دوم و سوم، تفاوت منی داری به دست آمد که نشان دهنده اهمیت رشد شناختی در رشد قضاوتهای اخلاقی دانش آموزان است.
در بررسی فرضیه رابطه بین نحول تعامل معلم و دانش آموزان و رشد اخلاقی دانش آموزان معلوم شد که نحوه تعامل معلم و دانش آموزان در رضد قضاوتهای اخلاقی آنها موثر است. در واقع می توان گفت که بی توجهی به نقش فعال دانش آموزان در کلاس، می تواند مانعی برای تعالی استدلالهای اخلاقی آنها باشد. به استناد این تحقیق، مدارس دارای جوّ باز توانسته اند در این زمینه نقشی موثر داشته و دانش آموزان این مدارس از رشد اخلاقی بالاتری برخوردار باشند. این مقاله تحقیقی را خانم دکتر پروین کدیور تهیه کرده و در اختیار فصلنامه گذاشته اند که به این وسیله از ایشان سپاسگزاری می شود.
خلاصه ماشینی:
بدیهی است که تفاوتهایی در رشد اجتماعی دختران و پسران و هویتیابی آنها وجود دارد که باید در تحقیقات دیگر مورد مطالعهء وسیعتری قرار گیرد.
مرور تحقیقات در زمینهء جوّ و اخلاق گویای این است که کلیهء تحقیقات انجام شده در این مورد،در پی دستیابی به شرایطی هستند که جوّ اخلاقی مناسبی را برای مدرسه فراهم میکند و باعث رشد اخلاقی دانشآموزان میشود(9).
حال اگر این حیطهها را به شرایط مناسب برای رشد اخلاقی(که در تحقیقات فوق،جوّ اخلاقی خوانده شده است)ارتباط دهیم خواهیم دید که بسیاری از شرایطی که جوّ اخلاقی مدرسه را میسازد با جوّ مدرسه همسویی دارد.
به طور کلی این پرسشنامه شامل پنج محور اساسی به شرح زیر است: 1-فعالیتهای گروهی و بحث آزاد؛ 2-رعایت انصاف و عدالت و پایداری در رفتار و اعمال رویهء یکسان در امور؛ 3-شرکت دادن دانشآموزان در تعیین مقررات کلاس درس؛ 4-مباحثه در مورد مسائل اخلاقی-اجتماعی در مواجهه با مسائل انضباطی؛ 5-آموزش هدفمند و آگاهانهء ارزشها و معیارها به جای موعظه و نصیحت.
2-به منظور آزمون فرضیهء اوّل،نمرات دانشآموزان در قضاوتهای اخلاقی در هریک از جوهای ششگانه تحلیل شد و نتایج زیر به دست آمد: جدول شمارهء 1:خلاصهء اطلاعات ANOVA برای مقایسهء رشد قضاوتهای اخلاقی دانشآموزان در جوّهای ششگانه (به تصویر صفحه مراجعه شود) نتایج تحلیل واریانس در زمینهء تفاوت موجود بین رشد قضاوتهای اخلاقی دانشآموزان در جوّهای ششگانه نشان میدهد که با سطح اطمینان 099/0 میتوان گفت که رشد اخلاقی در دانشآموزان جوّهای ششگانه با یکدیگر متفاوت است.
به این ترتیب میتوان نتیجه گرفت که نه تنها جوّ مدرسه،بلکه نحوهء تعامل معلم با دانشآموز در زمینهء مسائل اخلاقی نیز با رشد قضاوتهای اخلاقی دانشآموزان در ارتباط است.