چکیده:
پیشرفت تکنولوژی ارتباطات نسبت به دههء 1760 اتفاق افتاد.در سال 1865 از مسیر قلمرو عثمانی و خلیج فارس به هند ارتباط تلگرافی بین لندن و هند میسر گردید و در سال 1869 باز شدن کانال سوئز بر سرعت ارتباط و به کارگیری کشتیهای بخار افزود. این تحولات بر میزان نفوذ بریتانیا در منطقه افزود و به نوبهء خود ضمن ایجاد انقلابی در حجم مبادلات تجاری و سرعت بخشیدن به اقدامات دیپلماتیک،خود زمینهساز رقابتهای جدیدی گردید.این مقاله درصدد است که به کوتاهی،به اهمیت خاورمیانه در سیاست بریتانیا در دورهء مورد بحث و رقابت آن کشور با سایر رقبای اروپایی و تلاشهای آن دولت برای دستیابی به این راه میانبر بپردازد.با پایان یافتن جنگهای هفت ساله در سال 1763 که شکست فرانسه در هند و تسلط تدریجی انگلستان را در آن کشور به دنبال داشت،تا سال 1869 که کانال سوئز باز شد،حدود یک صد سال سیاست مستعمراتی بریتانیا در خاورمیانه تحت الشعاع دسترسی سریع به هند و حفظ آن بود.وقوع انقلاب صنعتی در انگلستان،از دست رفتن کلنیها در جنگهای استقلال آمریکا،افزایش تولیدات صنعتی و به تدریج رقابت تجاری و سیاسی با فرانسه و روسیه،توجه بیشتر انگلستان را برای دسترسی سریعتر به هند معطوف به مسیر مدیترانه،دریای سرخ،بین النهرین و خلیج فارس که بسیار کوتاهتر از راه دریایی دماغه امیدنیک بود،نمود.این دسترسی سریع در دههء 1860 یعنی در عصر
خلاصه ماشینی:
"وقوع انقلاب صنعتی در انگلستان،از دست رفتن کلنیها در جنگهای استقلال آمریکا،افزایش تولیدات صنعتی و به تدریج رقابت تجاری و سیاسی با فرانسه و روسیه،توجه بیشتر انگلستان را برای دسترسی سریعتر به هند معطوف به مسیر مدیترانه،دریای سرخ،بین النهرین و خلیج فارس که بسیار کوتاهتر از راه دریایی دماغه امیدنیک بود،نمود.
2همانگونه که راه از مسیر مصر و دریای سرخ برای هم ارتباطات و هم تجارت مورد حمایت قرار گرفت،سر رابرت انسلی (Sir Robert Ainslie) سفیر بریتانیا در استانبول به وزارت خارجه،راه میانبر دیگری را پیشنهاد کرد که میتوانست برای ارسال محموله از بین النهرین به سوی بصره و از آنجا از مسیر خلیج فارس به بمبئی مورد استفاده قرار گیرد.
2پیکوک براینباور بود که راه فرات و خلیج فارس به لحاظ سیاسی برای بریتانیا حائز اهمیت بیشتری نسبت به راه دریای سرخ است: «میدانم که خطر از طریق جیحون وجود دارد اما همچنین خطر از مسیر فرات نیز است، اما اگر بتوانم هر دو راه را خواهم بست.
4 در سال 7581،روزنامه تایمز لندن اصطلاح راه میانبر را به کار برد5که اشاره به پروژه راهآهن دره فرات داشت که در صورت تکمیل آن تا خلیج فارس به طول 009 مایل،091 مایل،فاصلهء این مسیر تا هند میکاست و به طور قابل توجهی زمان ارتباط انگلستان و هند را کاهش میداد.
حوزهء مدیترانه و شمال افریقا و خاورمیانه راهی برای دسترسی بریتانیا به هند به شمار میرفت و علاوه بر این از همین مسیر هم بود که از سوی رقبای اروپایی هند مورد تهدید قرار میگرفت."