چکیده:
امروزه در علوم اجتماعی موضوع تأمین و تکافل اجتماعی که به طور کلی، با عنوان «خدمات اجتماعی» از آن یاد میشود بحثی اساسی و کاربردی است. مسئله اصلی این است که دین درباره تأمین اجتماعی چه تعریف و راهبردهایی را ارائه میدهد. هدف این نوشتار، ارائه مباحث اساسی موضوع خدمات و تأمین اجتماعی از منظر مبانی دینی است. با کنکاشی در آموزههای دینی، این مطلب استفاده میشود که دین همانگونه که برای حیات فردی انسان برنامه دارد، در خصوص چگونگی زیست اجتماعی، راههای تعاون و همکاری، و همبستگی اجتماعی بر اساس راههای مقبول در نزد عقلا و نیز برخی راهبردهای تأسیسی برای رفع نیازهای مادی و روحی افراد جامعه نیز برنامه دارد. روش انجام این مقاله توصیفی با استفاده از اسناد و مدارک دینی است.مهمترین یافتههای این تحقیق این است که از منظر دین، تکافل اجتماعی حقی است همگانی که از سوی جامعه و حکومت به رسمیت شناخته شده و به وسیله راهبردهای سلبی و ایجابی برای حمایت از همه افراد جامعه به منظور تأمین نیازهای عالی و غیرعالی حیات طیبه بخصوص به هنگام بحران تعبیه شده است.
خلاصه ماشینی:
"اسلام نیز به عنوان یک دین کامل و جامع که هم برای نیازهای مادی انسان و هم برای نیازهای معنوی او برنامه دارد، نه تنها با بسیاری از این برنامههای عرفی و عقلانی مخالفتی نکرده است، بلکه بسیاری از آنها را با اعلان وجوب یا استحباب جزو وظایف همه افراد جامعه و حکومت قرار داده است.
ناصح علوان تکافل اجتماعی را اینگونه تعریف میکند : تکافل اجتماعی آن است که افراد جامعه همدیگر را ضمانت و پشتیبانی نمایند، چه به صورت فردی و یا به صورت جمعی، به وسیله راهبردهای ایجابی (مثل سرپرستی یتیم) یا سلبی (مثل تحریم ربا) به انگیزه شعور و وجدان باطنی که از عمق و مبنای اعتقاد اسلامی سرچشمه میگیرد، تا اینکه فرد انسانی در پناه کفالت و حمایت جامعه زندگی کند و جامعه به کمک فرد بیاید، از آن حیث که همه، همدیگر را کمک میکنند تا جامعه برتر تشکیل شده و ضرر و آسیب افراد دفع گردد.
3 نکته بسیار مهم این است که تکافل اجتماعی، که از مبانی دینی قابل فهم است، صرفآ برای برآورده ساختن سه نیاز (مسکن، غذا و پوشاک) نیست، بلکه شامل تمام نیازهای مادی و معنوی انسان میگردد.
ذکر این نکته به طور اجمال لازم است که نظامهای متکی بر مکتب فردگرایی برای راهبردهای بیمهای برنامهریزی دارند، ولی هیچگاه برای راهبردهای تکافل برنامهریزی ندارند؛ ضمن اینکه بیمههای تأمین اجتماعی آنها با مبانی نظری آن نظام به شدت دچار چالش است، به گونهای که این بحث مباحث زیاد علمی را برانگیخته است."