چکیده:
هدف این مقاله بررسی مبانی و روشهای تربیت عقلانی از نظر متون اسلامی است.نویسنده ضمن بررسی مفهوم عقل و تربیت عقلانی،کوشیده است رویکرد تربیت عقلانی،مزایای آن و برخی از روشهای پرورش عقل را مورد بررسی قرار دهد.این مقاله نشان میدهد که در منابع اسلامی به جنبهء عقلانی انسان تأکید فراوان شده است.در برخی از روایات از عقل به عنوان رسول باطنی یاد شده است که هدایت تکوینی انسان در گرو آناست و از منابع اصلی شناخت به شمار میرود.همچنین در متون اسلامی بر لزوم تربیت عقلانی نیز تأکید شده است؛تا جایی که تقویت جنبهء عقلانی سبب هدایت به سمت حقیقت هستی میشود و عقل جز در بستر علم نمیروید و عالم شدن نیز مستلزم این است که فرد مورد تعلیم قرار گیرد.برای پرورش عقل،روشهایی در منابع اسلامی ذکر شده است که این روشها توازن عقل را حفظ و راهیابی آن به سمت علم صحیح را میسر میسازد.این روشها شامل روشهایی مانند روش تزکیه،روش تعلیم حکمت،روش تجربهاندوزی،روش عبرتآموزی و مشورت با خردمندان است.
خلاصه ماشینی:
"همچنین در متون اسلامی بر لزوم تربیت عقلانی نیز تأکید شده است؛تا جایی که تقویت جنبهء عقلانی سبب هدایت به سمت حقیقت هستی میشود و عقل جز در بستر علم نمیروید و عالم شدن نیز مستلزم این است که فرد مورد تعلیم قرار گیرد.
با این وجود،بعد عقلانی که به عنوان یک استعداد در وجود آدمی نهاده شده است،به خودی خود شکوفا نمیگردد بلکه برای پیمودن منزل سعادت و راه تکامل نیاز به هدایت و تربیت دارد و اینجاست که تربیت عقلانی به معنی ایجاد شرایط مناسب برای پرورش قوه تفکر انسان،ضرورت پیدا میکند(ملکی، 1379،ص 502)؛چرا که،شرط توفیق تربیت در سایر جنبهها مانند بعد عاطفی،اخلاقی و اجتماعی انسان،معطوف به تربیت عقلانی است و برای تربیت بعد الهی و معنوی انسان نیز باید به تربیت عقلانی وی همت گماشت.
سعدی نیز در باب اهمیت و ارزش مشاوره در تشخیص امر صحیح میگوید:با یکی دو سه کس مشاوره کن در اموری که پرخطر بینی با یک آئینه روبرو نگری با دو آئینه پست سر بینی (کلیات سعدی به تصحیح فروغی)نتیجهگیری و جمعبندی در منابع اسلامی به جنبهء عقلانی انسان و لزوم تربیت این بعد از ابعاد وجودی انسان تأکید فراوان شده است.
گرچه عقل انسان در متون اسلامی به عنوان وسیله هدایت انسانها تلقی شده است،اما بدون تربیت و هموار کردن راه رشد آن،به تکامل نمیرسد؛لذا در منابع اسلامی بر لزوم تربیت عقلانی تأکید شده است؛تا جایی که تقویت جنبهء عقلانی سبب هدایت به سمت حقیقت هستی میشود و عقل جز در بستر علم نمیروید و عالم شدن نیز مستلزم این است که فرد مورد تعلیم قرار گیرد."