چکیده:
بعد از زبان عربی و فارسی سومین زبان جهان اسلام ترکی است. ازاین رو، عالمان و اندیشمندان عثمانی در کنار تالیف آثار به ترجمه متون از عربی و به ویژه فارسی به ترکی عثمانی نیز پرداختند. از قرن دهم به بعد بیش از صدها اثر مهم از فارسی به ترکی عثمانی ترجمه شده است. این روند هنوز در ترکیه ادامه دارد. اما درست برعکس این روند، تعداد متون ترجمه شده از ترکی عثمانی به فارسی به تعداد انگشتان دست هم نمی رسد. تنها در دوره ناصری و با تشکیل دارالترجمه همایونی بود که مترجمان تعدادی از منابع و متون عثمانی را از زبان ترکی به فارسی ترجمه کردند. عجیب این که بعد از دوره ناصری روند ترجمه متون ترکی به فارسی تقریبا متوقف شد. این غفلت بزرگ و جدی ایرانیان از برگرداندن متون و منابع از زبان ترکی به فارسی بیش از هرچیز به فقر منابع برون مرزی تاریخ ایران منجر شده است. این در حالی است که بخش مهمی از منابع عثمانی حاوی آگاهی های ارزش مندی درباره تاریخ ایران، از صفویه تا قاجاریه، است. از این رو، شناخت منابع و متون عثمانی و نیز برگرداندن این متون به فارسی نیازمند عزم جدی است. درحالی که مستشرقان بیش از دو سده است که منابع عثمانی را تصحیح و به زبان های خود ترجمه کرده اند، در ایران هنوز حتی شناختی نسبی از این منابع حاصل نشده است. در این مقاله نخست از اهمیت و ضرورت ترجمه متون عثمانی به فارسی سخن به میان آمده و سپس درباره اهمیت تاریخ عثمان پاشا و نیز ترجمه فارسی آن بحث شده است.
After Arabic and Persian، Turkish is considered as the third language of Islam world. Therefore، Ottoman scientists and scholars in addition to writing books in their own language have translated different kinds of texts from Arabic and especially Persian into Ottoman Turkish. Since tenth century، more than hundreds of books have been translated from Persian into Ottoman Turkish. This tendency still continues in modern Turkey. Contrary to this trend، very few numbers of texts have been translated from Ottoman Turkish into Persian and in fact they can be counted by one’s fingers. It was just during Naseri period and after construction of Homayouni Dar al Tarjoma (Translation House) that some of the texts and sources of Ottoman were translated by the Turkish translators into Persian. The strange thing is that after Naseri period this trend of translating Turkish texts into Persian almost stopped completely. Iranians huge and serious neglect of translating Turkish texts and sources into Persian، more than anything، resulted in weakening the cross border Iran history books and sources while significant parts of the Ottoman sources include precious information about Iran history from Safavids to Qajars.
Therefore، getting familiar with the Ottoman texts and sources، and translating them into Persian requires serious effort. While European orientalists have been translating Ottoman sources into their own languages for more than two decades، in Iran there is no even relative knowledge about these works. In this article، at first the importance and necessity of translating Ottoman texts are explained. Then، in a case study the importance of Osman Pasha History and its translation into Persian is discussed.
خلاصه ماشینی:
ترجمه از ترکی به فارسی ، متون تـاریخی عثمـانی ، تـاریخ سـلانیکی، تاریخ عثمان پاشا مقدمه در جهان اسلام سه زبان عربی ، فارسی ، و ترکی به ترتیب در دوره های گوناگون جایگاه بارز و مشخصی داشتند و آثار ارزش مندی به این زبان ها تألیف شده است .
ازاین رو، برای جبران این کم کاری باید گام هایی جدی برداشت ؛ زیرا بدون برگردانـدن منابع عثمانی به فارسی پژوهش در تاریخ ایران ، به ویژه از صفویه تا قاجاریـه ، بـیش تـر تکـرار پژوهش نامۀ انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، سال یازدهم ، شمارٔە دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٠ مکررات خواهد بود.
پژوهش نامۀ انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، سال یازدهم ، شمارٔە دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٠ مطالب تاریخ عثمان پاشا تکمیل کنندٔە اطلاعات منابع عصر صفوی به ویژه سه منبع مهم خلاصة التواریخ ، تاریخ عالم آرای عباسـی، و دون ژوان ایرانـی اسـت .
نویسنده در برخی موارد جمله های بسیار بلند و پیچیده به کار برده است به گونه ای کـه جـان کلام در دل جمله های بلند گم شده و گاه دربارٔە برخی حوادث و رخدادها آن قدر کوتـاه و مجمل سخن گفته است که برای فهم منظور مؤلف باید به شواهد و قرائن تـاریخی توسـل پژوهش نامۀ انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، سال یازدهم ، شمارٔە دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٠ جست ، یا حتی استنباط شخصی را در قالب جمله های معترضه بـه مـتن افـزود تـا منظـور مؤلف به وضوح بیان شود.