چکیده:
موقعیت تاریخی و خاستگاه حکمت اشراق با توجه به بارزترین وجه سده هفتم هجری یعنی حملات غزالی به فیلسوفان و نقد رواج فلسفه در جهان اسلام، به خوبی قابل تبیین است. تلقی و دریافت سهروردی از انتقادات غزالی نسبت به فلسفه با نوع مواجهه و تقابل ابن رشد با غزالی تفاوت اساسی دارد. از نظر سهروردی، غزالی نه یک اندیشمند مخالف با تعقل، بلکه منذری است که شکاف و فاصله عقل و فلسفه را گوشزد میکند. با وجود این، سهروردی بر خلاف غزالی با رویکردی اصلاحی و با طرح حکمت ذوقی در کنار استدلال و حکمت بحثی و از طریق احیای حکمت به بازسازی بنیان فلسفه اسلامی و تداوم آن اقدام کرده است.
خلاصه ماشینی:
"در این عصر ابو حامد غزالی با نگارش کتاب«تهافت الفلاسفه»از سویی فلسفهمشائی اسلامی را مورد نقد فیلسوفانه قرار میدهد و از سوی دیگر با اقدام بهتکفیر فلاسفه موضوع ارتباط دین و فلسفه را در سطحی عام مطرح ساخته وفلاسفه را با یک چالش جدی مواجه میکند(غزالی،1990 م،ص 43).
شیخ اشراق بهرغم پاسخفلسفی به برخی ایرادات اساسی غزالی و همچنین تقبیح تکفیر فلاسفه توسط او،هرگز به رد و نفی غزالی نمیپردازد و این در حالی است که به طور نمونه او با صراحت به انتقاد از ابن سینا میپردازد و هرگاه لازم بوده،از نفی دیدگاه یکمکتب با یک فیلسوف خاص ابایی نداشته و از ذکر نام آن متفکر یا آن مکتب نیزپرهیز نکرده است.
ریق بازگشت به حکمت عتیق اکنون مسأله اینجاست که اگر طریق نجات فلسفه رجوع آن به خمیره ازلیحکمت است،چگونه این رجوع میسر میشود؟پیش از این اشاره کردیم که شیخ اشراق گونهای بنیادگرایی ابن رشد را(که مبتنی از نوع اصالت ارسطو-ابن رشداست)سزاوار نمیداند،پس مراد وی از«رجوع»چیست؟در کتاب«حکمه الاشراق»،«رجوع»عبارت است از«احیای حکمت بزرگانی چون افلاطون وهرمس».
نابع و مآخذ *ابراهیمیدینانی،غلامحسین،درخشش ابن رشد در حکمت مشاء،تهران،طرح نو،1384 *همو،شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی،تهران،حکمت،1366 *همو،منطق و معرفت در نظر غزالی،تهران،امیرکبیر،1370 *ابن خلکان،احمد بن محمد،وفیات الاعیان،تصحیح احسان عباس،بیروت،دارصار،1965 م *ابن رشد،محمد بن احمد،فصل المقال فیما بین الحکمه و الشریعه منالاتصال،مصر،مکتبه المصر،بیتا *خوانساری،محمد،«موقف غزالی در برابر فلسفه و منطق»،ماهانهمعرف،تهران،آذر و اسفند 1363 *سهروردی،شهاب الدین یحیی،مجموعه مصنفات شیخ اشراق،تصحیحهانری کربن،تهران،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،1372 *شهرزوری،شمس الدین محمد،مقدمه حکمت الاشراق در مجموعه مصنفاتشیخ اشراق،تألیف شهاب الدین سهروردی،تصحیح هانری کربن،تهران،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،1372 *شیرازی،قطب الدین،شرح حکمه الاشراق،تصحیح عبد الله نورانی و مهدیمحقق،تهران،موسسه مطالعات اسلامی،1380 *غزالی،ابو حامد محمد،تهافت الافلاسفه،تحقیق ماجد فخری،بیروت،دار المشرق،1990 *همو،المستصفی من علم الاصول،بیروت،مطبعه الامیریه ببولاق مصرالمحمیه،دارصادر،طبع 1،1322 ه *همو،مکاتیب فارسی غزالی(فضایل الامام من رسائل حجه الاسلام)،باتصحیح و اهتمام عباس اقبال آشتیانی،بیجا،کتابخانه سنایی و طهوری،1363 &%03824NTMG038G% *همو،المنقذ من الضلال،بیروت،دار المشرق،1959 م *موحد،صمد،نگاهی به سرچشمههای حکمت اشراق و مفهومهای بنیادیآن،تهران،انتشارات طهوری،1384 *کربن،هانری،مجموعه مقالات،تتدوین محمد امین شاهجویی،تهران،انتشارات حقیقت،1384 *کریمی زنجانیاصل،محمد،حکمت اشراقی و پاسخ اسماعیلی به غزالی،تهران،انتشارات سعید محبی،1382"