چکیده:
شعر، آمیزه ای از اندیشه و صور خیال است. اندیشه های شاعر، زبان اوست که در قالب شعر بیان شده، به ذهن مخاطب متبادر می شود. زبان و اندیشه، رابطه ای مستقیم و تعاملی دارند. دیدگاههای شاعر و کیفیت تبیین امور، بر زبان او نیز تاثیر می گذارد؛ هر چه اندیشه های او ساده تر و صریحتر باشند، زبان او نیز شفافتر و دور از تعابیر و مفاهیم پیچیده خواهد بود. بنابراین، در زبان شاعر می توان اندیشه های او را نیز جست و از این رو باید گفت که زبان، همان اندیشه است. شعر رودکی هم بازتاب دهنده اندیشه های اوست. دیدگاههای ساده و صریح او، زبانش را نیز ساده و صریح کرده است. در این مقاله پیوند اندیشه ها و زبان رودکی در چهار حوزه پند و وصف و عشق و مدح و نیز علل سادگی شعر و روانی اندیشه او کاویده شده است. مهمترین عوامل سادگی زبان در شعر رودکی عبارتند از: بیان تجارب عمومی، رابطه نزدیک امیر سامانی و رفتار متعادل وی با مردم، نگاه انسانی به ممدوح، تعلیمی بودن اشعار او، افکار صریح و روشن شاعر و برخورد واقع بینانه با امور زندگی.
The poem is based on thinking and imageries. The poet's considerations are indeed his speeches that are canalized through a poetic form and consequently spring to the addresser's mind. The thinking and speech have direct and exchanging relation، therefore، the poet's considerations of the environment coincides with his ideas. So we can trace his considerations through his speeches، so it must be said that the speech equals with consideration. Rudaki's poem reflects his ideas. His simple and explicit consideration made his speech simple and explicit. In this article his ideas and speeches are reviewed in four areas: advice، love، description and eulogy، and the factors which bring about such simplicity and eloquence in his poems will be analyzed.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله پیوند اندیشهها و زبان رودکی در چهار حوزهء پند و وصف و عشق و مدح و نیز علل سادگی شعر و روانی اندیشهء او کاویده شده است.
مهمترین عوامل سادگی زبان در شعر رودکی عبارتند از:بیان تجارب عمومی،رابطهء نزدیک امیر سامانی و رفتار متعادل وی با مردم،نگاه انسانی به ممدوح،تعلیمی بودن اشعار او،افکار صریح و روشن شاعر و برخورد واقعبینانه با امور زندگی.
سادگی زبان و اندیشه در شعر رودکی راهبردهایی که رودکی در شعر خویش بیان نموده،امکان تحقق و تبدیل به عینیتها را دارد،چون او از مسائلی سخن میگوید که ذهن مردم نیز با آن درگیر است،به بیانی دیگر،بین رودکی شاعر و مردم فاصلهای نیست،چون خود را تافتهای جدایافته از مردم نمیداند؛او با مردم زندگی میکند و از غم و شادی و آمال و آرزوهای آنان بیخبر نیست.
آنان با همین مدحیات ساده شاد میشدهاند و مدحکننده را صله و هبه میبخشیدهاند؛لذا رودکی برای مدح ممدوح،تعابیر و مفاهیم سخت و پیچیده را به کار نمیبرد و او را بر تارک هفت آسمان نمینشاند: ای برهمه میران جهان یافته شاهی میخور که بداندیش چنان شد که تو خواهی (همان:511) سادگی زبان رودکی را میتوان معلول عواملی چند دانست: نخست رابطه نزدیک و دوستانهء امیران سامانی با مردم و اطرافیان خود از این منظر،میتواند قابل توجه باشد،زیرا حکومت سامانیان در واقع اولین حکومت مستقل و مرکزی ایرانی پس از ورود اسلام به ایران است.
2-اندیشهها در شعر رودکی به زبانی ساده و روان،دور از صورتهای خیالی پیچیده و لایههای تودرتو بیان شده است و این امر بیانگر گرایش شاعر به امور ملموس و محسوس و تجربی است؛نه عوالم ذهنی و انتزاعی.